09/05/2024 17:30Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 16/03/2024 10:33
Nguyên tác
崇文天子道心敦，
冑監弘文課士門。
地占聲名穿學海，
朋來俊艾溯文源。
羲文戶牖三門達，
洙泗宮墻數仞尊。
一自禹門飛躍後，
直將斯道散乾坤。
Phiên âm
Sùng văn thiên tử đạo tâm đôn,
Trụ giám hoằng văn khoá sĩ môn.
Địa chiếm thanh danh xuyên học hải,
Bằng lai tuấn ngải tố văn nguyên.
Hy Văn[1] hộ dũ tam môn đạt,
Thù Tứ[2] cung tường sổ nhận tôn.
Nhất tự Vũ Môn phi dược hậu,
Trực tương tư đạo tán càn khôn.Dịch nghĩa
Thiên tử nêu cao văn học, đạo tâm thật đầy đặn,
Những bậc hiền tài, văn hay được nhà nước tổ chức thi.
Đất này chiếm hết tiếng thơm, nổi danh trong biển học,
Cùng bạn bè tài giỏi vượt tới ngọn nguồn văn chương.
Những kiến thức của Phục Hy, Văn Vương đã đạt tới nơi,
Nhà học của đạo Khổng Mạnh cao mấy trăm nhẫn cũng vươn tới được,
Sau khi đã vượt qua cửa Vũ Môn rồi,
Thì thẳng tiến, đem đạo Nho để giúp cho đời.
Nguyên chú: Trường Giám tức Quốc Tử Giám ở phía tây nam kinh thành. Thời Lý là nơi dạy học cho các hoàng tử và con cái các quan lại, sau trở thành nơi giáo dục của Kinh thành. Hằng tháng, vào các ngày sóc, vọng, có tổ chức giảng tập của thầy trò.
Quốc Tử Giám hiện ở phố Quốc Tử Giám, quận Đống Đa, Hà Nội.
[1] Phục Hy và Văn Vương. Phục Hy là một vị vua Trung Quốc thời thượng cổ, dạy dân đánh cá nuôi súc vật, vạch ra bát quái và sáng lập ra văn khế. Văn Vương tức Chu Văn Vương là vị vua thời Thương Chu, diệt Trụ Kiệt lập ra nhà Chu, là người làm ra sách một cuốn sách triết Chu dịch, học cổ nhất của Trung Quốc.
[2] Chỉ Khổng Tử và Mạnh Tử, hai nhà triết học cổ đại, đại biểu cho Nho gia Trung Quốc. Khổng Tử (551 - 479 tr.CN) người đời Chu, ở nước Lỗ, tên Khưu, tự Trọng Ni. Là ông tổ của Nho giáo, ông từng làm quan nước Lỗ, bất đắc chí đi chu du các nước; sau trở về soạn lại các sách Kinh thi, Kinh thư, Kinh lễ, Kinh nhạc, phê bình Kinh dịch, làm Kinh Xuân Thu, học trò có đến hơn 3.000 người. Sông Thù, sông Tứ ở Sơn Đông là vùng quê của Khổng Tử, cũng được xem là hai con sông biểu tượng của nhà Nho. Mạnh Tử (372 - 289 tr.CN) người đời Chiến Quốc, làm sách Mạnh Tử 7 thiên, được tôn là Á thánh sau Khổng Tử.