26/04/2024 20:15Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi hongha83 vào 07/04/2020 08:41
Nguyên tác
才遇如今有幾人，
調羹直擬宋名臣。
一心鍛鐵惟憂國，
萬里浮槎感愛身。
生也有涯隨造化，
死難暝目重君親。
完名完局寧須說，
壯我山河氣未泯。
Phiên âm
Tài ngộ như kim hữu kỷ nhân,
Điều canh[1] trực nghĩ Tống danh thần[2].
Nhất tâm đoàn thiết duy ưu quốc,
Vạn lý phù tra[3] cảm ái thân.
Sinh dã hữu nhai[4] tuỳ tạo hoá,
Tử nan minh mục trọng quân thân.
Hoàn danh hoàn cục ninh tu thuyết,
Tráng ngã sơn hà khí vị dân.Dịch nghĩa
Có tài lại gặp hội, đời này có mấy người
Về việc hoà canh, ông không kém gì danh thần nhà Tống
Gang thép một lòng, chỉ lo việc nước
Bè sứ muôn dặm, đâu dám tiếc thân
Đời sống có hạn, tuỳ ở tạo hoá
Chết khó nhắm mắt, vì nghĩa vua cha
Trọn danh tiết lại làm xong việc chưa cần bàn đến
Chỉ biết khí tiết làm mạnh mẽ sông núi của ta còn mãi mãiBản dịch của Đỗ Ngọc Toại
Tài ngộ xưa nay được mấy ai?
So cùng tướng Tống, kém chi người
Một lòng son sắt luôn lo nước
Muôn dặm bè khơi, dám tiếc đời
Sống chỉ có chừng, quyền tạo hoá
Chết khôn nhắm mắt, nghĩa vua tôi
Vẹn danh, tròn cuộc, không cần nói
Khí mạnh non sông chửa chút vơi
Trần Bích San hiệu Mai Nham, người xã Vị Xuyên, Nam Định. Đỗ tam nguyên, là một sĩ phu yêu nước. Năm 1877, ông đang làm tuần phủ Hà Nội, được gọi về triều để đi sứ Pháp, nhưng ông đã chết đột ngột ở Huế trước khi đi.
[1] Hoà canh, vua Cao Tông nhà Ân bảo tể tướng là Phó Duyệt: nhược tác điều canh, nhĩ duy diêm mai: Điều hoà mùi vị của nồi canh thì dùng ngươi làm muối và mơ.
[2] Danh thần nhà Tống, chỉ Vương Tăng, thi đỗ liền cả ba kỳ thi làm đến tể tướng. Đây có ý nói Trần Bích San cũng đỗ cao và tài ba chẳng kém gì Vương Tăng.
[3] Bè sứ, ý nói cuộc hành trình của người đi sứ phương xa phải đi thuyền.
[4] Đời sống có hạn, sách Trang Tử viết: “Người ta sống chỉ có hạn mà trí thức thì vô hạn”.