18/04/2024 11:20Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Câu đối; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi tôn tiền tử vào 10/08/2020 13:31
Nguyên tác
成敗英雄莫論，此孤忠，此大義，誓與諸君子始終。硃之英，墨之靈，讀書每念綱常重。可恨者垂顛大廈，一木難支，宮冷煙消，誰人不作深山怨！況當日龍飛雲暗，共嗟人事無常，可憐羅越江山，百年文獻翻兵馬。
古今天地無窮，而流水，而高峰，同此大丈夫宇宙。藍之風，鴻之雪，沖寒無奈柏松凋。謂何哉潰決頹波，中流砥柱，星移物渙，何人不起故園情！及此時雁散風吹，堪嘆天心莫助，獨此松梅氣節，一死精神貫斗牛。
Phiên âm
Thành bại anh hùng mạc luận, thử cô trung, thử đại nghĩa, thệ dữ chư quân tử thuỷ chung. Châu chi anh, mặc chi linh, độc thư mỗi niệm cương thường trọng. Khả hận giả thuỳ điên đại hạ, nhất mộc nan chi, cung lãnh yên tiêu, thuỳ nhân bất tác thâm sơn oán! Huống đương nhật long phi vân ám, cộng ta nhân sự vô thường, khả liên La Việt giang sơn, bách niên văn hiến phiên binh mã.
Cổ kim thiên địa vô cùng, nhi lưu thuỷ, nhi cao phong, đồng thử đại trượng phu vũ trụ. Lam chi phong, Hồng chi tuyết, xung hàn vô nại bách tùng điêu. Vị hà tai hội quyết đồi ba, trung lưu để trụ, tinh di vật hoán, hà nhân bất khởi cố viên tình! Cập thử thời nhạn tán phong xuy, kham thán thiên tâm mạc trợ, độc thử tùng mai khí tiết, nhất tử tinh thần quán Đẩu Ngưu!Bản dịch của Đào Trinh Nhất
Anh hùng thành bại kể chi, dạ sắt son, lòng vàng đá, thề cùng các bạn giữ trước sau. Mặc châu đúc khí tinh anh, trung hiếu hẹn hò cùng sử sách. Ngao ngán lẽ lầu cao sắp đổ, một cột khó nâng, phòng vắng khói tan, liếc mắt non xanh thêm tức tối. Và bây giờ rồng bay mây ám, xót xa việc thế khôn lường, những thương La Việt giang sơn, văn hiến trăm năm thành trận mạc.
Trời đất xưa nay thế mãi, đá dựng ngược, nước chảy xuôi, đó vẫn non sông phường tuấn kiệt. Lam Hồng nổi cơn bão tuyết, bách tùng uá rụng luống xông pha. Đau đớn thay đê vỡ sóng vồ, giữa dòng trụ đứng, sao dời vật đổi, ngảnh đầu người cũ phải bôn chôn. Đương lúc này gió thổi nhạn lìa, căm giận lòng trời cay nghiệt, riêng cảm tùng mai khí tiết, tinh thần một thác rạng trăng sao.
Đây là đôi câu đối do các văn thân Nghệ Tĩnh khóc Phan Đình Phùng khi mất năm 1895. Có thông tin cho rằng đôi câu đối này do Nguyễn Thức Tự (ông đồ nổi tiếng ở vùng Nghi Lộc, được các sĩ phu xứ Nghệ đánh giá là bậc thầy về kinh sử và nhân cách, là thầy của các nhà khoa bảng nổi tiếng như Đinh Văn Chấp, Nguyễn Đức Lý, Hoàng Kiêm, Ngô Đức Kế, Nguyễn Sinh Sắc) và Phan Bội Châu làm.