26/04/2024 07:13Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Tam Quốc
Đăng bởi Vanachi vào 06/02/2014 09:10
Nguyên tác
從軍度函谷，
驅馬過西京。
山岑高無極，
涇渭揚濁清。
壯哉帝王居，
佳麗殊百城。
員闕出浮雲，
承露概泰清。
皇佐揚天惠，
四海無交兵。
權家雖愛勝，
全國為令名。
君子在末位，
不能歌德聲。
丁生怨在朝，
王子歡自營。
歡怨非貞則，
中和誠可經。
Phiên âm
Tòng quân độ Hàm Cốc[1],
Khu mã quá Tây Kinh[2].
Sơn sầm cao vô cực,
Kinh, Vị[3] dương trọc thanh.
Tráng tai đế vương cư,
Giai lệ thù bách thành.
Viên Khuyết[4] xuất phù vân,
Thừa Lộ[5] khái Thái Thanh[6].
Hoàng tá[7] dương thiên huệ[8],
Tứ hải vô giao binh.
Quyền gia[9] tuy ái thắng,
Toàn quốc[10] vi lệnh danh.
Quân tử tại mạt vị[11],
Bất năng ca đức thanh.
Đinh sinh[12] oán tại triều[13],
Vương tử[14] hoan tự doanh[15].
Hoan, oán phi trinh tắc,
Trung hoà thành khả kinh.Dịch nghĩa
Theo quân đội vượt qua ải Hàm Cốc,
Ruổi ngựa qua Tây Kinh.
Núi cao vô cùng,
Sông Kinh, Vị chia rõ đục, trong.
Nơi đế vương ở tráng lệ lắm thay,
Mỹ lệ hơn khắp các thành.
Cửa Viên Khuyết cao vượt mây,
Mâm Thừa Lộ chạm tới trời xanh.
Thừa tướng giúp vua ban phát ơn trời,
Làm cho bốn biển vắng bóng chiến tranh.
Nhà binh tuy thích đánh thắng trận,
Nhưng giữ vẹn nước mới được tiếng hay.
Hai người địa vị nhỏ bé,
Không thể ca tụng công đức người trên.
Đinh Nghi giận tại triều,
Vương Xán vui vẻ tự tại.
Vui hay giận đều không như lối thường của những kẻ khác,
Cư xử trung chính đúng với bản thân, một đường riêng.Bản dịch của Điệp luyến hoa
Theo quân vượt Hàm Cốc,
Rong ruổi qua Tây Kinh.
Núi non cao chót vót,
Nước Kinh, Vị phân minh.
Chốn đế vương nguy ngất,
Mỹ lệ vượt trăm thành.
Viên Khuyết vươn mây đứng,
Thừa Lộ chạm trời xanh.
Ơn vua Thừa tướng giúp,
Bốn biển vắng giao tranh.
Nhà binh tuy trọng thắng,
Vẹn nước giữ thơm danh.
Hai người địa vị kém,
Không ca tụng người trên.
Đinh Nghi giận ở triều,
Vương Xán vui thân nhàn.
Vui, giận không đường cũ,
Khoan hoà riêng lối mình.
Bài thơ này nhằm khích lệ Đinh Nghi và Vương Xán, làm năm Kiến An thứ 16 (211). Lý Thiện trong Văn tuyển chú căn cứ theo Ngũ ngôn tập 五言集 cho rằng Đinh Nghi ở đây là Đinh Dực 丁翼 nhầm thành. Tuy nhiên, Hoàng Tiết 黃節 trong Tào Tử Kiến thi chú 曹子建詩注 đã phủ định điều này, và dẫn rằng câu “Đinh sinh oán tại triều” liên hệ với Lệ chí phú của Đinh Nghi.
[1] Tháng bảy mùa thu năm Kiến An thứ 16 (211), Tào Tháo tây chinh đánh Mã Siêu 馬超, Hàn Toại 韓遂, bình định Quan Trung. Hàm Cốc tức cửa ải Hàm Cốc đời Hán, nay tại đông bắc huyện Thiết Môn, tỉnh Hà Nam.
[2] Tháng mười năm Kiến An thứ 16 (211), Tào Tháo bắc chinh đánh Dương Thu 楊秋. Tây Kinh tức Trường An.
[3] Sông Kinh và sông Vị, đều bắt nguồn từ Cam Túc, chảy qua Thiểm Tây, hợp với nhau ở huyện Cao Lăng, tiếp tục chảy về phía đông rồi hợp với sông Lạc chảy vào Hoàng Hà. Tào Tháo khi đi đánh Mã Siêu phải vượt qua sông Vị. Sông Kinh nước đục, sông Vị nước trong, sau khi hợp lưu vẫn phân rạch ròi trong đục, người xưa thường dùng để luận việc trong, đục.
[4] Còn viết là 圓闕, là cửa khuyết ở phía bắc cung Kiến Chương, được Hán Vũ Đế cho xây, cao 25 trượng, trên có chim phượng bằng đồng nên còn có tên khác là Phụng Khuyết 鳳闕.
[5] Mâm Thừa Lộ do Hán Vũ Đế cho xây tại cung Kiến Chương, tên nghĩa là hứng sương. Mâm cao 20 trượng, làm bằng đồng, trên có hình bàn tay tiên nhân để hứng sương.
[6] Còn viết là 太清, tên một cung điện trên trời. Ở đây phiếm chỉ trời.
[7] Người phò tá vua, ở đây chỉ Tào Tháo, khi đó đang làm Thừa tướng.
[8] Chỉ ơn vua.
[9] Người nắm quyền, chỉ người cầm binh, nhà mưu lược.
[10] Giữ toàn vẹn đất nước, ý nói không đánh mà địch đầu hàng. Tôn Tử binh pháp nói: “Dụng binh pháp, toàn quốc vi thượng, phá quốc thứ chi” 用兵法，全國為上，破國次之 (Dùng binh pháp, sao cho địch không đánh mà hàng, bảo toàn nước mình là thượng sách, đánh phá địch là hạ sách). Ở đây chỉ việc Tào Tháo nhận Dương Thu đầu hàng.
[] Chỉ Đinh Nghi và Vương Xán.
[11] Địa vị nhỏ bé, khi đó hai người đang làm phụ tá cho Tào Tháo.
[12] Tức Đinh Nghi.
[13] Chỉ Lệ chí phú 厲志賦 của Đinh Nghi, trong đó có câu: “Hận la lư chi tiến đình, Bình kỳ ký ư câu hác” 恨騾驢之進庭，屏騏驥於溝壑 (Giận lừa la tiến vào sân, Ngăn ngựa kỳ ngựa ký ở nơi hang hốc).
[14] Tức Vương Xán.
[15] Vui vẻ tự tại, chỉ Thất thích 七釋 của Vương Xán, trong đó có câu: “Thâm tàng kỳ thân, Cao thê kỳ chí; Ngoại vô sở doanh, Nội vô sở sự” 深藏其身，高棲其志；外無所營，內無所事 (Thân ẩn nơi sâu, Chí đậu trên cao; Ngoài không mưu tính, Trong không lo việc).