19/04/2024 14:12Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Phú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 28/08/2014 03:29
Trước sàng linh[1] khóc mà than rằng:
Kỳ trăm năm chưa mãn[2], mẹ vội lên cõi Phật chẳng nhìn con,
Ơn chín chữ khôn đền, con tìm khắp dưới trời không thấy mẹ.
Mẹ lìa! Mẹ ơi!
...[3] con, tình thảm thiết, sao đành,
Con nhớ mẹ, nỗi sau xưa, xiết kể.
Duyên tác hợp[4], lạm nghe mười chín tuổi, rổ tần phồn[5] từng theo dấu mẹ đi.
Mối sinh thành đã hầu bảy tám lần, sân chi diệp[6] lại ví dòng Tạ thị[7].
Thúi từ nhân đà nức tiếng nghi gia[8],
Đường thanh lịch cũng đủ mùi thù thế[9].
Ngoài ba kỷ[10] chưa vẹn nguyền giai lão[11], buồng hung[12] từng gió tủi mưa sầu,
Năm mươi năm chưa trọn kiếp phù sinh, chồi liễu bỗng sương giăng nắng xế.
Ôi!
Lá rụng ngàn xuân,
Mây lồng đỉnh dãy.
Trên tiên cảnh chợt mách tin, thanh điểu[13] rước cùng đi cho vẹn nghĩa tao khang[14],
Dưới trần hoàn[15] dầu cưu dạ[16] từ ô[17] tìm đâu thấy để đền ơn non bể[18].
Núm đồng nghiêng, dễ cấm tiếng chuông rè,
Chùm quả nặng, khôn nâng cành lá ủ.
Song cũng biết một trai là có, nhưng đà mây bay hạc lánh, thừa điêu[19] phải cậy tôn hàng[20],
Đã hay mười gái cũng là không, khôn biết quả mãn thuyền đầy, tương sự[21] chỉ nhờ tay nữ tế[22].
Rày:
Nhân tiết hạ thiên[23],
Lâm tuần đoan ngọ[24].
Gọi là bát nước điển hương, lòng thành kính dãi bày trong ngu tế[25].
Tiêu đề nghĩa là bài văn của hai chàng rể tế mẹ vợ. Bài này được viết bằng chữ Nôm, chép trong Quốc phong ngẫu vịnh, ký hiệu VHv.2248, lưu trữ tại Thư viện Hán Nôm.
[1] Giường thờ người chết.
[2] Ý nói sống chưa đầy trăm tuổi.
[3] Bản gốc sót hai chữ.
[4] Chỉ việc lấy chồng.
[5] Rổ bèo, rau. Cả câu ý nói mẹ tần tảo, chăm lo việc nhà, noi gương mẹ dì mình.
[6] Cành và lá, đây chỉ con cháu.
[7] Họ Tạ, một dòng họ lớn ở Trung Quốc thời xưa, có con cháu đông đúc.
[8] Ăn ở hoà hợp, có công với nhà chồng.
[9] Cư xử với đời.
[10] Một kỷ là 12 năm, ba kỷ tức là 36 năm.
[11] Vợ chồng sống hoà hợp nhau cho đến già. Cả câu nói khi bà mẹ mới ngoài 36 tuổi thì chồng mất.
[12] Phòng ở của người cha.
[13] Con chim xanh, đây chỉ sứ giả của cõi tiên.
[14] Nghĩa vợ chồng gắn bó từ thuở còn nghèo khó.
[15] Cõi trần.
[16] Mang trong lòng.
[17] Con quạ, một loài chim có hiếu. Đây chỉ người con có hiếu.
[18] Ơn cha mẹ sâu nặng như non như bể.
[19] Thừa kế việc thờ cúng tổ tiên.
[20] Hàng cháu.
[21] Đỡ đần công việc.
[22] Con rể.
[23] Trời mùa hạ.
[24] Ngày mồng 5 tháng 5 âm lịch.
[25] Nột lễ tế trong tang lễ thời xưa.