Hồi 07

Trích đoạn của phần này (từ câu “Cậy em, em có chịu lời” đến câu “Thôi thôi thiếp đã phụ chàng từ đây”) được sử dụng trong chương trình SGK Văn học 10 giai đoạn 1990-2006.

[1] Cũng như nghĩa đành (dầu lòng, đành lòng).
[2] Một lời thề nguyền. Ý Kiều nói số phận ra sao cũng đành, nhưng chỉ đau lòng là trót đeo đẳng lời thề với Kim Trọng.
[3] Liêu Dương.
[4] Một kiếp sống nữa, kiếp sau cũng như nói lai sinh.
[5] Mảnh hương thề nguyền. Xem chú thích câu 517.
[6] Theo thuyết luân hồi nhà Phật, người nào kiếp này mắc nợ ai mà chưa trả được, thì kiếp sau phải hoá làm thân trâu ngựa nhà người ta để đền trả cho xong.
[7] Tức là chữ “nghĩa” được đọc chệch ra.
[8] Tình nghĩa bền chặt thân thiết như vậy cây trúc, cây mai thường được trồng gần nhau.
[9] Tình sử: Xưa có một cô gái yêu một người lái buôn. Người lái buôn đi mãi chưa về, cô ta ốm tương tư mà chết. Khi hoả táng, quả tim kết thành một khối rắn, đốt không cháy, đập không vỡ. Sau người lái buôn trở về, thương khóc, nước mắt nhỏ vào khối ấy liền tan ra thành huyết.
[10] Nơi ở dưới suối vàng, tức nơi ở của người chết.
[11] Ở đây có nghĩa là nghĩ quanh, nghĩ quẩn mãi không dứt.
[12] Giấc ngủ ngon lành.
[13] Tức thiên cơ, máy trời.
[14] Cũng như “bể dâu”.
[15] Nhiều mối nhiều việc.
[16] Tiếng cổ, ngồi nhẫn là ngồi mãi suốt đêm.
[17] Do chữ loan giao, tức thứ keo chế bằng máu chim loan. Tương truyền người xưa thường dùng để nối dây đàn và dây cung.
[18] Ví dây tơ tình với dây đàn, dây tơ tình bị đứt.
[19] Lời thề nguyền chỉ non thề bể.
[20] Do chữ cửu tuyền, chỉ nơi suối vàng.
[21] Tờ giấy vẽ mây, tức tờ giấy ghi lời thề nguyền của Kim, Kiều.
[22] Những mảnh gỗ thơm đã đốt dở trong cuộc thề nguyền của Kim, Kiều. Thời xưa, khi thề nguyền với nhau, người ta thường đốt hương.
[23] Một loại cây ưa mọc gần nước. Cây bồ liễu rụng lá sớm hơn hết các loài cây, vì cái thể chất yếu đuối đó nên trong văn cổ thường dùng để ví với người phụ nữ.
[24] Đài đêm tối, nghĩa bóng là cõi chết.
[25] Thơ Bạch Cư Dị đời Đường: “Bình truỵ trâm chiết thị hà như, Tự thiếp kim triêu dữ quân biệt” (Cái cảnh bình rơi trâm gãy là thế nào? Nó giống như cảnh biệt ly của thiếp với chàng buổi sáng nay). Đây dùng chỉ cuộc tình duyên tan vỡ.
[26] Người tình, cũng như tình lang.
[27] Chính nghĩa là phận mỏng, tức bạc mệnh.
[28] Hoa rụng xuống, nước trôi đi, nguyên chỉ cảnh xuân tàn, sau thường mượn để nói sự tàn tạ của đời người.
[29] Còn đọc là “thung huyên”, chỉ cha mẹ. Thung (hay xuân) là một loại cây lớn, chỉ người cha; huyên là một thứ cỏ, chỉ người mẹ. “Xuân đường” hay “huyên đường” cũng đều chỉ cha mẹ.
[30] Cơn ngất, bất tỉnh nhân sự.
[31] Giọt nước mắt có máu, giọt lệ thảm.
[32] Nói tình duyên nửa chừng bị chia lìa, tan vỡ.
[33] Chỉ một khoảng thời gian rất lâu.
[34] Tấc lòng bền vững như vàng.
[35] Trình, tiếng cổ.
[36] Kiều bán mình làm vợ lẽ nàng tự xem như kẻ ăn người ở.
[37] Mấy hồi trống tan canh.
[38] Chính nghĩa là ống trúc và dây đàn, thường dùng chỉ đàn. Đây nói họ Mã đưa các đồ âm nhạc đến đón Kiều.
[39] Đại ý cả câu: giọt lệ rơi xuống, có thể thấm qua cả đá, tơ ruột rút ra, có thể làm chết rũ cả con tằm.
[40] Chỗ phố trọ, nhà trọ.
[41] Chữ xuân ở đây không phải là mùa xuân. Lúc Mã Giám sinh đón Kiều là mùa thu: “Đêm thu một khắc một chầy”.
[42] Lục và hồng là màu lá xanh, màu hoa đỏ thường dùng để chỉ sắc đẹp của phụ nữ.
[43] Nghĩ riêng trong lòng.
[44] Nhiều phen, nhiều lúc.
[45] Của trên cõi tiên. Hèn hạ, tục tằn.
[46] Ý nói giữ gìn trinh tiết một cách thận trọng.
[47] Hoa đào còn phong nhị ví với người con gái còn trinh.
[48] Tiếp ý chữ nhị đào ở trên, ý nói: Không để cho người tình chung bẻ nhị đào, giống như ngăn đón gió đông không cho đến với nhị đào vậy.
[49] Gặp gỡ lần thứ hai, ý nói đến sau này lại gặp Kim Trọng.
[50] Cái án, một loại bàn cổ, chân cao, bề mặt hẹp và dài.