28/03/2024 22:02Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới

Giới lộ hành
薤露行

Tác giả: Tào Tháo - 曹操

Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Tam Quốc
Đăng bởi Vanachi vào 07/09/2008 09:43

 

Nguyên tác

惟漢廿二世,
所任誠不良。
沐猴而冠帶,
知小而謀強。
猶豫不敢斷,
因狩執君王。
白虹為貫日,
己亦先受殃。
賊臣持國柄,
殺主滅宇京。
蕩覆帝基業,
宗廟以燔喪。
播越西遷移,
號泣而且行。
瞻彼洛城郭,
微子為悲傷。

Phiên âm

Duy[1] Hán chấp nhị thế[2],
Sở nhậm[3] thành bất lương.
Mộc hầu nhi quan đới[4],
Tri tiểu nhi mưu cường.
Do dự bất cảm đoán[5],
Nhân thú chấp quân vương[6].
Bạch hồng vi quán nhật,
Kỷ diệc tiên thụ ương[7].
Tặc thần[8] trì quốc bính,
Sát chúa diệt vũ kinh[9].
Đãng phúc đế cơ nghiệp,
Tông miếu dĩ phần tang (táng).
Bá việt tây thiên di[10],
Hiệu khấp nhi thả hành.
Chiêm bỉ Lạc thành quách,
Vi Tử[11] vi bi thương.

Dịch nghĩa

Đời thứ hăm hai nhà Hán,
Kẻ nhậm chức thật bất tài.
(Chỉ như) con khỉ tắm mà đội mũ,
Biết ít lại tính mưu to.
Do dự không dám quyết,
(Nên bọn Trương Nhượng) giữ vua để thoát ra ngoài.
Cầu vồng màu trắng che khuất mặt trời (ý nói có biến loạn lớn),
Thân mình (chỉ Hà Tiến) cũng chuốc lấy tai ương trước khi tiến hành.
Kẻ tặc thần nắm giữ quyền bính,
Giết vua, thiêu cháy kinh thành.
Cơ nghiệp đế vương bị lật đổ,
Tông miếu bị đốt cháy, chôn vùi.
Di dời về phía tây,
Khóc lóc dắt nhau đi.
Ngẩng nhìn thành quách Lạc Dương kia,
Bi thương giống như Vi Tử.

Bản dịch của Điệp luyến hoa

Đời hăm hai nhà Hán,
Kẻ làm tướng chẳng lành.
Khỉ tắm mà đội mũ,
Mưu to trí lại thường.
Do dự không dám quyết,
Trốn thoát giữ quân vương.
Mống trắng che vầng nhật,
Thân tự chuốc tai ương.
Tặc thần cầm quyền bính,
Giết chúa, phá kinh thành.
Cơ nghiệp đế vương đổ,
Tông miếu cũng tan tành.
Về phía tây dắt díu,
Khóc lóc xiết bao tình.
Nhìn thành Lạc đổ nát,
Vi Tử nỗi bi thương.
Giới lộ hành là tên một điệu nhạc phủ đời Hán, thuộc Tương hoạ ca, Tương hoạ khúc. Giới là cây hẹ, giới lộ muốn nói đời người ngắn ngủi, tuy nhiên ở đây tác giả chỉ dùng đề bài cũ chứ không ám chỉ nội dung.

[1] Chữ bắt đầu câu nói, ở đây không có nghĩa.
[2] Đời thứ 22, tức Hán Linh Đế. Nhà Hán từ Lưu Bang đến Hán Linh Đế là đời thứ 22.
[3] Chỉ ngoại thích Hà Tiến 何進, là anh khác mẹ của Hà hoàng hậu (vợ Hán Linh Đế), năm Trung Bình thứ nhất (184) nhậm chức Đại tướng quân.
[4] Khỉ tắm mà đội mũ, chỉ thứ giống người mà không có bản sự của người. Sử ký, phần Hạng Vũ bản kỷ chép Hàn Sinh 韓生 từng chửi Hạng Vũ 項羽: “Nhân ngôn Sở nhân mộc hầu nhi quan nhĩ, quả nhiên” 人言楚人沐猴而冠耳,果然 (Nghe nói người nước Sở như khỉ tắm mà đội mũ, quả vậy). Ở đây ý nói Hà Tiến là người không có tài cán.
[5] Chỉ việc Hà Tiến xử trí hoạn quan. Thời gian đó bọn hoạn quan Trương Nhượng 張讓, Đoàn Khuê 段珪 nắm triều chính. Năm Trung Bình thứ 6 (189) Hán Linh Đế chết, Hà Tiến cùng Viên Thiệu mưu giết bọn hoạn quan nhưng Hà thái hậu không đồng ý nên do dự không dám hạ thủ. Thời gian này Viên Thiệu 袁紹 cũng bí mật lệnh Tiền tướng quân Đổng Trác 董卓 đem quân vào kinh để gia tăng áp lực quyết thực hiện âm mưu. Kết quả bọn Trương Nhượng, Đoàn Khê đã động thủ trước giết chết Hà Tiến.
[6] Chỉ việc Hán Thiếu Đế Lưu Biện 劉辯 bị bọn Trương Nhượng giữ để trốn thoát ra ngoài. Sau khi Linh Đế chết, Lưu Biện tức vị, tức là Thiếu Đế. Sau khi Hà Tiến bị giết, Viên Thiệu đem quân vào cung định giết hết bọn hoạn quan, nhưng bọn Trương Nhượng giữ Thiếu Đế cùng em ruột là Trần Lưu Vương Lưu Hiệp 劉協 để tẩu thoát.
[7] Chỉ việc Hà Tiến bị bọn hoạn quan sát hại trước khi hạ thủ.
[8] Chỉ Đổng Trác. Sau khi Thiếu Đế bị đưa ra ngoài, ít lâu sau Đổng Trác cũng đem quân về đến kinh, đưa Thiếu Đế trở về nhưng ép nhường ngôi cho Lưu Hiệp, tức Hán Hiến Đế.
[9] Chỉ việc Thiếu Đế bị Đổng Trác giết chết, điện Lạc Dương bị đốt cháy. Bọn Trương Nhượng, Đoàn Khuê sau khi thoát ra ngoài gặp Thượng thư Lư Thực 盧植 đánh và bị giết chết. Đổng Trác khi đó cậy thế nắm giữ triều quyền, giết Thiếu Đế cùng Hà thái hậu. Các quận phía đông sau khi biết chuyện, liên minh khởi binh đánh Đổng Trác. Đổng Trác đốt cung điện Lạc Dương rồi đem Hiến Đế dời đô sang Trường An.
[10] Tức dời đô về Trường An.
[11] Anh ruột của vua Trụ 紂 nhà Ân. Sau khi nhà Ân bị diệt vong, ông có lần đi qua cố đô nhà Ân, thấy tàn tích của cung thất bị phá huỷ, lúa mọc đầy, nên cảm thương viết bài thơ Mạch tú 麥秀. Ở đây tác giả muốn nói mình đang thương cảm cho việc cố đô Lạc Dương bị tàn phá nên than.

In từ trang: https://www.thivien.net/ » Tào Tháo » Giới lộ hành