25/04/2024 21:30Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn tứ tuyệt; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Vãn Đường
Đăng bởi tôn tiền tử vào 25/11/2013 21:06
Nguyên tác
竹帛煙銷帝業虛，
關河空鎖祖龍居。
坑灰未冷山東亂，
劉項原來不讀書。
Phiên âm
Trúc bạch[1] yên tiêu đế nghiệp hư,
Quan hà[2] không toả tổ long[3] cư.
Khanh hôi vị lãnh Sơn Đông[4] loạn,
Lưu Hạng[5] nguyên lai bất độc thư.Dịch nghĩa
Khói đốt giấy sách tan thì đế nghiệp cũng thành hư không,
Nay chỉ còn lại ải và sông hiểm trở che trở chốn ở cũ của vua trước.
Tro trong hố chưa nguội thì Sơn Đông đã loạn,
Lưu Bang và Hạng Vũ đều vốn chẳng ham đọc sách.Bản dịch của Nguyễn Minh
Khói lụa trúc làm tiêu đế nghiệp
Quan hà sao cứu kiếp Thuỷ Hoàng
Hố tro chưa nguội loạn tràn
Lưu Bang, Hạng Vũ chẳng ham sách đèn
Phần thư khanh là cái hố sâu để đốt sách, nay vẩn còn di tích ở phía đông nam chân núi Ly Sơn, thuộc huyện Lâm Đồng, tỉnh Thiểm Tây. Tần Thuỷ Hoàng sau khi thống nhất Trung Hoa, cho thi hành chính sách ngu dân để củng cố quyền lực, đã hạ lệnh đốt hết sách trong nước.
[1] Thẻ trúc và lụa trắng, để chỉ sách. Từ đời Tần trở về trước, người ta chưa chế ra giấy, nên sách hoặc khắc trên các tấm thẻ trúc hoặc ghi trên lụa trắng.
[2] Tức ải Hàm Cốc và sông Hoàng Hà, là hai yếu tố quan trọng để bảo vệ kinh đô Hàm Dương.
[3] Tổ là người trước, tức thuỷ; long là biểu tượng quân vương, tức hoàng. Tổ long tức Thuỷ Hoàng. Tổ long cư chỉ nơi ở trước đây của Tần Thuỷ Hoàng, tức kinh đô Hàm Dương.
[4] Tên đất cổ thời Chiến Quốc, nay bao gồm tỉnh Giang Tô, nơi nghĩa quân nổi lên.
[5] Lưu Bang và Hạng Vũ, hai thủ lĩnh mạnh nhất của nghĩa quân. Cuối cùng Lưu Bang đại thắng, mở ra nhà Tiền Hán thay thế nhà Tần.