20/04/2024 10:58Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi Vanachi vào 20/07/2008 03:45
Mạc sầu tiền lộ vô tri kỷ,
Thiên hạ thuỳ nhân bất thức quân.[1]
Bẩy mươi tư tuổi trót phong trần,
Nay gặp bạn mới tinh thần hoạt hiện[2].
Những ước anh em đầy bốn biển,
Ai ngờ trăng gió nhốt ba gian.
Sống xác thừa mà chết cũng xương tan,
Câu tâm sự gởi chim ngàn cá biển.
Mừng được đọc bài văn sinh vãn[3]:
Chữ đá vàng in mấy đoạn tâm can.
Xét mình nay sức mỏng trí thêm khan,
Lấy gì đáp khúc đèn tri kỷ.
Nga nga hồ chí tại cao sơn,
Dương dương hồ chí tại lưu thuỷ.[4]
Đàn Bá Nha mấy kẻ thưởng âm?
Bỗng nghe qua khóc trộm lại đau thầm,
Chung Kỳ chết ném cầm không gẫy nữa.
Nay đương lúc tử thần chờ trước cửa,
Có vài lời ghi nhớ để về sau.
Chúc phường hậu tử[5] tiến mau...
Phan Bội Châu mất ngày 29-10-1940 ở Huế, làm bài này trên giường bệnh khi sắp lâm chung, lưu lại từ giã bạn bè. Vì thời cuộc không thuận, quốc dân không làm lễ truy điệu cụ được.
[1] Hai câu thơ trong bài thơ Đường Biệt Đổng Đại của Cao Thích, nghĩa là: “Đừng buồn lối trước không tri kỷ, Thiên hạ ai người chẳng biết ông!“
[2] Thể hiện sức sống.
[3] Bài điếu khi còn sống, ở đây chỉ bài tế sống của cụ Huỳnh Thúc Kháng điếu cụ Phan.
[4] Tích cũ trong sách Liệt tử, Chung Tử Kỳ, nghe Bá Nha gảy đàn khen “Tiếng vút lên, chí hướng đặt nơi núi cao. Tiếng cuồn cuộn, chí hướng đặt vào nước chảy”. Nhận xét đó, Ba Nha khen là rất đúng và hai người từ đó thành cặp tri kỷ. Khi Chung Tử Kỳ chết, Bá Nha đập đàn không gảy nữa vì cho rằng không còn ai hiểu tiếng đàn của mình.
[5] Lớp người sau.