Thương tâm thi kỳ 1

傷心詩其一

Lời tự: “Ất Đậu bát nguyệt thập thất nhật Chấn Trạch chi nạn, dư thê Phương thị bão tiểu nữ Dao Trì phó thuỷ tử, thứ tử Nhụ Kỳ diệc một. Mỗi ác bút điệu vong, triếp thống tuyệt bất năng thành thanh. Thứ niên thử nhật, thuỷ năng vi thi khốc chi.” 乙酉八月十七日震澤之難，余妻方氏抱小女瑤池赴水死，次子孺祺亦歿。每握筆悼亡，輒痛絕不能成聲。次年此日，始能為詩哭之。 (Ngày 17 tháng 8 năm Ất Dậu [1645], bị nạn ở Chấn Trạch, vợ là Phương thị ôm con gái nhỏ Dao Trì nhảy xuống sông chết, con trai thứ Nhụ Kỳ cũng chết. Muốn cầm bút viết ai điếu, đau thương quá không thể thành lời. Năm kế ngày này mới làm thơ khóc vậy.)

Khi quân Thanh đánh chiếm Bắc Kinh, Tiền Trừng Chi cùng Tiền Bính 錢棅 (1619-1645), Tiền Chiên 錢旃 (1597-1647) khởi nghĩa tại Gia Hưng. Quân Thanh tiến xuống chiếm Nam Kinh, đánh bại quân khởi nghĩa, vợ Tiền Trừng Chi là Phương thị 方氏, tên An Nhân 安人 (1612-1645), là một người yêu nước, văn hay chữ tốt cùng tham gia khởi nghĩa với chồng, không muốn lọt vào tay giặc nên ôm hai con nhỏ nhảy sông tự tử. Tiền Trừng Chi cùng con lớn là Pháp Tổ 法祖 chạy xuống Mân Trung, sau qua Quế Lâm theo Nam Minh 南明, làm Thứ cát sĩ 庶吉士 cho Vĩnh Lịch đế Chu Do Lang 永歷帝朱由榔.

[1] Dữu Tín 庾信 (513-581) tự Tử San 子山, quê Tân Dã 新野, Nam Dương 南陽, có làm Thương tâm phú 傷心賦 nói về cảnh chiến tranh bao đời, từ trước đến Tần Hán, gia đình ly tán, nhân dân chết chóc, biết bao cảnh thương tâm.
[2] Tôn Sở 孫楚 (220-293) tự Tử Kinh 子荊, quê Trung Đô 中都, Thái Nguyên 太原, văn học gia đời Tây Tấn, có làm bài Trừ phụ phục thi 除婦服詩, nói về việc phục hoàn tang lễ cho vợ con rất trang trọng, kèm theo việc thương vợ nhớ con.
[3] Cây ngọc đã ra Bồng Lai nhưng không toả hương được nên trở về.
[4] Tích Hán Vũ Đế có sủng hậu là Lý phu nhân chết, vì quá thương nhớ nên bảo thuật sĩ kêu hồn về bằng cách che màn trướng thắp đèn mờ. Lý phu nhân (giả) hiện về sau màn khiến vua Hán mừng rỡ.