19/04/2024 22:06Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thanh
Đăng bởi tôn tiền tử vào 24/04/2019 21:35
Nguyên tác
死者葬沙漠，
生者還舊鄉。
遥聞齊魯郊，
谷黍等人長。
目營青岱雲，
足辭遼海霜。
拜墳一痛哭，
永別無相望。
春秋社燕雁，
封淚遠寄將。
歸來何所有，
兀然空四墻。
井蛙跳我灶，
狐狸据我床。
驅狐窒鼯鼠，
掃徑開堂皇。
濕泥塗舊壁，
嫩草覆新黄。
桃花知我至，
屋角舒紅芳。
舊燕喜我歸，
呢喃話空梁。
蒲塘春水暖，
飛出雙鴛鴦。
念我故妻子，
羈賣東南庄。
聖恩許歸贖，
攜錢負橐囊。
其妻聞夫至，
且喜且彷徨。
大義歸故夫，
新夫非不良。
摘去乳下兒，
抽刀割我腸。
其兒知永絕，
抱頸索阿娘。
墮地幾翻覆，
淚如塗泥漿。
上堂辭舅姑，
舅姑淚浪浪。
贈我菱花鏡，
遺我泥金箱。
賜我舊簪珥，
包並羅衣裳。
好好作客去，
永永無相忘。
後夫年正少，
慚慘難禁當。
潛身匿鄰舍，
背樹倚斜陽。
其妻徑以去，
繞繞過林塘。
後夫攜兒歸，
獨夜臥空房。
兒啼父不寐，
燈短夜何長。
Phiên âm
Tử giả táng sa mạc,
Sinh giả hoàn cựu hương.
Dao văn Tề Lỗ giao,
Cốc thử đẳng nhân trường.
Mục dinh Thanh Đại[1] vân,
Túc từ Liêu hải sương.
Bái phần nhất thống khốc,
Vĩnh biệt vô tương vương (vọng).
Xuân thu xã yến nhạn[2],
Phong lệ hoàn ký tương.
Quy lai hà sở hữu,
Ngột nhiên không tứ trường.
Tỉnh oa khiêu ngã táo,
Hồ ly cứ ngã sàng.
Khu hồ trất ngô thử[3],
Tảo kính khai đường hoàng[4].
Thấp nê đồ cựu bích,
Nộn thảo phú tân hoàng.
Đào hoa tri ngã chí,
Ốc giác thư hồng phương.
Quy yến hỷ ngã quy,
Ni nôm thoại không lương.
Bồ đường xuân thuỷ noãn,
Phi xuất song uyên ương.
Niệm ngã cố thê tử,
Ky mại đông nam trang.
Thánh ân[5] hứa quy tục,
Huề tiền phụ thác nang.
Kỳ thê văn phu chí,
Thả hỷ thả phưởng hoàng.
Đại nghĩa quy cố phu,
Tân phu phi bất lương.
Trích khứ nhũ hạ nhi,
Trừu đao cát ngã trường.
Kỳ nhi tri vĩnh tuyệt,
Bão cảnh sách a nương.
Truỵ địa kỷ phiên phúc,
Lệ như đồ nê tương.
Thượng đường từ cô cữu,
Cô cữu lệ lương lương.
Tặng ngã lăng hoa kính[6],
Duỵ ngã nê kim sương[7].
Tứ ngã cựu trâm nhĩ,
Bao tịnh la y thường.
“Hảo hảo tác khách khứ,
Vĩnh vĩnh vô tương vương (vong)”.
Hậu phu niên chính thiếu,
Tàm thảm nan cấm đương.
Tiềm thân nặc lân xá,
Bối thụ ỷ tà dương.
Kỳ thê kính dĩ khứ,
Nhiễu nhiễu quá lâm đường.
Hậu phu huề nhi quy,
Độc dạ ngoạ không phòng.
Nhi đề phụ bất mỵ,
Đăng đoản dạ hà trường.Dịch nghĩa
Người chết vùi ở bãi cát
Người sống trở về làng cũ
Nghe đâu ở cánh đồng Tề Lỗ
Lúa kê mọc đợi người
Mắt ngóng mây Thanh Đại
Thân thì xa biển Liêu Đông
Lạy mồ khóc nức nở
Vĩnh biệt không khi nào viếng lại
Chim én nhạn ngày xã xuân thu
Gói nước mắt nhờ chim mang đến
Về đến nhà có cái gì
Mỗi bốn vách chỏng chơ
Con nhái nhảy trong bếp
Chồn cáo nằm trên giường
Đuổi cáo bịt lỗ chuột
Quét lối ngõ mở cửa đường hoàng
Bùn đất dây lên vách
Cỏ non mới phủ mầu vàng
Hoa đào biết có người về
Bên góc trái trổ hoa đỏ
Én vui thấy người về
Hót lứu lo trên xà trống trải
Ao cỏ hồ nước xuân ấm
Đôi uyên ương vụt bay lên
Ta nhớ vợ cũ
Bắt buộc bán cho trại đông nam
Ơn vua cho về chuộc
Đem tiền mang túi
Người vợ nghe chồng đến
Vừa mừng vừa ngỡ ngàng
Theo nghĩa lớn lại về với chồng cũ
Chồng mới không phải là người xấu
Song cũng bắt đứa con lại
Lòng ta đau như dao cắt
Đứa con biết là phải xa mãi
ôm lấy cổ đòi mẹ
Lăn lóc trên đất
Nước mắt lẫn đất thành bùn
Lên nhà chào cha mẹ chồng
Cha mẹ chồng lệ rưng rưng
Tặng ta gương hoa ấu
Đưa cho ta hòm quần áo
Cho ta trâm và khuyên tai cũ
Gói lẫn vào trong xiêm áo lụa
“Hãy về cùng khách
Mãi đừng quên nhau”
Chồng sau còn ít tuổi
Tủi thẹn khó giữ nổi
Chạy lánh sang hàng xóm
Tựa cây dưới ánh chiều
Người vợ đi theo lối
Vòng quanh qua bìa rừng
Chồng sau dắt con về
Mình ngủ đêm phòng vắng
Con khóc bố không ngủ
Đèn ngắm đêm sao dài!Bản dịch của Lê Xuân Khải
Người chết rồi thân vùi cát bụi
Người sống còn trở lại làng quê
Nghe đâu đồng ruộng Lỗ Tề
Mọc lên tươi tốt lúa kê đợi người
Mắt hoa nhìn mây trời Thanh Đại
Chân bước dời sương trải biển Liêu
Lạy mồ khóc lóc lòng đau
Lần này không có lần sau viếng mồ
Nhạn đi về xuân thu xã tới
Lệ gói vào xa gửi chim mang
Có chi khi trở về làng
Trống không chỉ bốn bức tường chỏng chơ
Bỏ nguội lâu bếp lò ngoé nhảy
Giường của ta chồn chạy cáo ngồi
Đuổi cáo chắn tổ chuột hôi
Cửa buồng mở rộng quét ngoài ngõ sân
Bùn đất bám ngập chân vách cũ
Mầm cỏ non mới phủ mầu vàng
Hoa đào biết có người chăng
Mầu hồng đã điểm nẻo sang trái nhà
Én như mừng thấy ta vừa tới
Lứu lo như muốn nói trên rường
Ao xuân ấm cỏ bồ hương
Vút bay một cặp uyên ương bên bờ
Như gợi nhớ nỗi cô vợ cũ
Việc chẳng đành bán ở nam trang
Ơn vua cho chuộc lại nàng
Mang tiền sách túi đi sang theo đường
Người vợ nghe là chồng cũ tới
Vừa mừng vừa bối rối ngỡ ngàng
Theo chồng cũ nghĩa lớn mang
Chồng sau người cũng đàng hoàng khôn ngoan
Song cũng tách đứa con khỏi mẹ
Việc này đau như xé lòng ta
Đứa con như biết mãi xa
Thét lên đòi mẹ khóc oà cổ ôm
Lăn ra đất om xòm vật vã
Nước mắt tuôn ràn rụa bùn pha
Lên nhà từ lạy mẹ cha
Mẹ cha mắt cũng lệ nhoà rưng rưng
Tặng cho ta tấm gương hoa ấu
Đưa cho ta quần áo trang kim
Cho khuyên tai cũ và trâm
Thảy đem gói cả vào đùm áo xiêm
“Con hãy vui nay xum vầy lại
Tuy xa nhau nhớ mãi mãi nhau”
Tuổi còn ít trẻ chồng sau
Tủi thân lại thẹn khơi nào thân thương
Hàng xóm liền lẻn sang để tránh
Tựa vào cây nhuốm ánh tà dương
Xách mang người vợ ra đường
Men theo lối cũ bìa rừng ao quê
Chồng sau lặng đem về con trẻ
Qua đêm dài vắng vẻ phòng không
Đêm con khóc bố thức cùng
Bấc đèn sao ngắn đêm trường năm canh
Bài này làm năm Càn Long thứ 13, khi tác giả đang làm tri huyện Duy. Năm Càn Long thứ 11, Sơn Đông bị đói, dân huyện Duy ra ngoài quan tránh đói kiếm ăn. Tác giả cho mở kho cứu dân bị nạn, mở mang công việc, thu hút dân xa gần đến làm để có ăn và bắt các nhà giàu mở nhà cháo, tích thóc ổn định giá. Tình hình đói kém cũng tạm đỡ căng, dân đói từ ngoài quan lần lượt về làng.
[1] Theo Thư - Vũ cống: “Hải, đại duy Thanh Châu”. Hải chỉ Bột Hải, Đại chỉ Thái Sơn. Thanh Châu là một trong 9 châu thời xưa, nay chỉ vùng Sơn Đông. Thanh Đại tức chỉ Sơn Đông.
[2] Xã là thần đất, mùa xuân mùa thu đều tế một lần, gọi là xuân xã và thu xã. Chim nhạn xuân xã thì đến, thu xã thì đi, nên gọi là xã yến nhạn.
[3] Một loại chuột, tục gọi là chồn bay, tên khác là di do, đây chỉ chung chuột.
[4] Đại sảnh, đây chỉ phòng chính.
[5] Ý là chiếu lệnh vua ban cho phép dân bị đói chuộc về người bị ép bán.
[6] Nguyên chỉ gương đồng hình lục lăng, đàng sau có khắc hình hoa ấu. Sau dùng chỉ chung gương đồng.
[7] Hòm quần áo dùng mạt vàng để trang sức, đây chỉ chung hòm quần áo.