19/04/2024 09:01Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi Vanachi vào 12/08/2006 19:39
Nguyên tác
藝祖當初雪夜籌，
燕山前後十餘州。
傍邊不禁他人睡，
故壤難將歲幣收。
今古風光無盛晚，
朔南事局迭盈輸。
閒看惟有行雲好，
飛罩千年祇自由。
Phiên âm
Nghệ Tổ[1] đương sơ tuyết dạ trù,
Yên Sơn tiền hậu thập dư châu.
Bàng biên bất cấm tha nhân thuỵ[2],
Cố nhưỡng nan tương tuế lệ thu[3].
Kim cổ phong quang vô thịnh vãn
Sóc nam sự cục diệt doanh thâu,
Nhàn khan duy hữu hành vân hảo,
Phi trạo thiên phong chỉ tự do.Dịch nghĩa
Buổi đầu Nghệ Tổ lo việc nước trong đêm tuyết,
Phía trước phía sau núi Yên hơn mười châu.
Bên giường nằm, khôn ngăn người khác nằm ngủ,
Đất đai cũ, khó lòng chuộc lại bằng tiền.
Quang cảnh xưa nay, không có chuyện thịnh suy,
Thời cuộc bắc nam, cứ thay nhau thua được.
Thư thả mà xem, chỉ có áng mây trôi là đẹp,
Hàng nghìn năm nay vẫn bay lờ lững tự do.Bản dịch của Nguyễn Văn Bách
Nghệ tổ năm nao dấn tuyết đêm,
Toan lo khôi phục đất U, Yên.
Giường bên không cấm người nằm ngáy,
Đất cũ chi mong của chuộc đền?
Suy thịnh cổ kim nào sá kể,
Được thua nam bắc biết bao phen.
Ngẫm xem chỉ có mây kia sướng,
Rừng núi tự do bay khắp miền.
Núi Yên Sơn ở vùng đông bắc huyện Kế, đất Kinh Triệu, nay thuộc Hà Bắc. Xưa, Thiệu Công Thích nhà Chu được phong ở đây và lấy tên nước là Yên, vì vậy núi đó được gọi là Yên Sơn.
[1] Tống Thái Tổ (Triệu Khuông Dẫn). Lúc nhà Bắc Tống mới thành lập, Tống Thái Tổ trong một đêm tuyết to có đến nhà Triệu Phổ, một công thần khai quốc, bàn tính việc nước. Vua tôi bàn nhau bỏ mặc phía bắc tạm thời nằm trong tay địch, mà tiến xuống phía nam đánh Nam Đường, Nam Hán.
[2] Tống Thái Tổ đánh Nam Đường, Nam Đường sai sứ sang xin hoà, Tống Thái Tổ nói: “Thiên hạ là một nhà, bên gường nằm của mình không thể để người khác ngủ”. Ở đây, Ngô Thì Nhậm có ý chê là Tống Thái Tổ đã không ngăn nổi người khác ngủ bên giường nằm của mình, tức đã không thu phục được đất U, Yên bị Khiết Đan chiếm.
[3] Tống Thái Tổ tích luỹ nhiều của cải định đưa cho Khiết Đan để chuộc lại đất 16 châu thuộc vùng U, Yên trước đó đã bị cắt nhượng cho nước này. Song việc không thành do Khiết Đan không nghe.