24/04/2024 10:28Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Trần
Đăng bởi Vanachi vào 19/09/2008 10:28
Nguyên tác
雨露汪洋普漢恩，
鳳啣丹詔出紅雲。
拓開地角皆和氣，
凈挾仟河洗戰塵。
盡道璽書十行下，
勝如琴殿五絃薰。
乾坤兼愛無南北，
何患雲雷復有屯。
Phiên âm
Vũ lộ uông dương phổ Hán ân,
Phụng hàm đan chiếu[1] xuất hồng vân.
Thác khai địa giác giai hoà khí,
Tịnh hiệp thiên hà tẩy chiến trần[2].
Tận đạo tỉ thư thập hàng hạ[3],
Thắng như cầm điện ngũ huyền huân[4].
Càn khôn kiêm ái vô nam bắc,
Hà hoạn vân lôi[5] phục hữu truân.Dịch nghĩa
Ơn nhà Hán như mưa móc tràn trề khắp nơi,
Chim phượng ngậm tờ chiếu đỏ xuất hiện nơi đám mây hồng.
Mảnh đất mới mở rộng cũng có hoà khí,
Kéo sông Thiên hà rửa sạch bụi chiến tranh,
Mọi người đều bảo tờ chiếu ban xuống chỉ có mươi hàng,
Nhưng hơn hẳn tiếng hoà âm của chiếc đàn cầm năm dây.
Trời đất vốn một lòng yêu thương không phân biệt nam, bắc.
Còn lo gì gặp bước gian truân gió mưa sấm sét.Bản dịch của Trần Lê Văn
Ơn tuôn mưa móc khắp nơi nơi,
Chiếu phượng, tầng mây ban xuống rồi.
Hoà khí lan đều trên nẻo đất,
Can qua rửa sạch dưới sông trời.
Chỉ là tờ ngọc lời thưa thớt,
So với đàn cầm giá mấy mươi.
Trời đất thương yêu nam với bắc
Gió mưa cũng đỡ nỗi lo đời.
Năm 1289, sau một năm Đại Việt chiến thắng cuộc chiến tranh xâm lược của Đại Nguyên lần thứ 3 từ tháng 12 năm 1287 đến cuối tháng 4 năm 1288, Hốt Tất Liệt sai sứ giả Lý Tư Diễn mang chiếu sang phong vương cho vua Trần, nhưng thực chất là thương lượng để đón bọn tướng sĩ bị bắt, và nhà Nguyên cũng đem trả sứ bộ Nguyễn Nghĩa Toàn của ta. Cuộc tiếp sứ lần này diễn ra ôn hoà. Chuyến đi sứ suôn sẻ, nhưng Lý Tư Diễn không thể thuyết phục vua Trần thân sang triều phục.
Trong tiệc thiết đãi sứ giả, Lý Tư Diễn làm một bài thơ, Trần Nhân Tông hoạ lại ý từ chối sang triều phục, và làm tiếp bài thơ này tặng ý ca ngợi không khí hoà ấm sau chiến tranh, đồng thời ý tứ nhắc rằng lẽ trời đất là yêu thương con người không phân biệt nam bắc. Về sự tích, xem thêm các bài thơ trong mục tác giả Lý Tư Diễn.
[1] Thạch Quý Long đời Hậu Triệu, khiến chạm một con phượng bằng gỗ, miệng ngậm chiếu thư ban bố cho thiên hạ.
[2] Chiến trần nghĩa là bụi chiến tranh. Câu này ý nói kéo sông Ngân Hà xuống để rửa giáp binh, nghĩa là thiên hạ thái bình, dẹp việc chiến tranh.
[3] Hán Văn Đế chỉ ban một lá chiếu thư mà Triệu Đà xưng thần phụng cống.
[4] Vua Thuấn ôm đàn gảy khúc Nam huân mà muôn dân được thái bình an lạc.
[5] Ý nói từ nay khỏi lo thiên tử (nhà Nguyên) ra oai sấm sét mà gia phạt như trước nữa.