Đinh Tiên Hoàng

丁先皇

Tiên Hoàng họ Đinh, huý Bộ Lĩnh, người động Hoa Lư, châu Đại Hoàng. Sách Việt giám thông khảo chép: “Vua khi tuổi còn thơ cầm đầu trẻ chăn trâu, chỉ huy bọn trẻ lấy bông lau làm cờ hộ tống phía trước phía sau, giống như nghi trượng của Thiên tử. Người chú sợ tai vạ liên luỵ bèn đuổi đánh Bộ Lĩnh. Bộ Lĩnh chạy qua vũng Đàm Gia (nay là bến đò Điềm, xã Đàm Xá, huyện Gia Viễn) thì bị mắc lại. Chợt có hai con rồng vàng hiện ra hộ vệ. Người chú sợ hãi lui về. Đến khi lớn lên, Bộ Lĩnh làm con nuôi ông Trần Minh Lâm. Cuối cùng dẹp yên mười hai sứ quân.” Bản kỷ chép: Mười hai sứ quân gồm Ngô Nhật Khánh chiếm cứ Giao Thuỷ, Kiều Thuận chiếm cứ Hồi Hồ, Phạm Bạch Hổ chiếm cứ Đằng Châu, Ngô Khoáng chiếm cứ Tế Giang, Ngô Viết Nghi chiếm cứ Phù Vạn, Đỗ Cảnh Thạc chiếm cứ Siêu Loại, Ngô Xương Xí chiếm cứ An Điểm, Nguyễn Phu chiếm cứ Tiên Du, Nguyễn Siêu chiếm cứ Nguyễn Xá, Kiều Công Hãn chiếm cứ Phong Châu, Trần Công lãm chiếm cứ cửa bể Bố Hải, Nguyễn Khuê chiếm cứ Siêu Loại. Như vậy sử cũ cho rằng Đinh Tiên Hoàng là một trong mười hai sứ quân là không đúng.

[1] Hai chữ này xuất xứ từ Kinh dịch - Hệ từ: “Trùng môn kích thác, dĩ đại bạo khách” (đánh mõ canh ở nhiều tầng cửa để coi dè kẻ xấu), ý nói phải cảnh giác với kẻ xấu từ xa.
[2] Vạ ập tới hai cha con họ Đinh, nước theo đó mà mất. Theo Toàn thư, Đinh Tiên Hoàng ăn yến ban đêm, say rượu nằm trong sân, bị nội quan Đỗ Thích giết chết. Thích còn giết luôn cả con Đinh Tiên Hoàng là Nam Việt Vương Đinh Liễn. Sau đó, Đinh quốc công Nguyễn Bặc, Ngoại giáp Đinh Điền cùng Thập đạo tướng quân Lê Hoàn rước Vệ vương Đinh Toàn lên ngôi hoàng đế. Tuy vậy, thực tế quyền bính đều lọt vào tay họ Lê, vì thế mà mất nước.