20/04/2024 04:24Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 24/07/2005 02:29
Nguyên tác
暴楚強秦相繼誅，
雍容揖遜霸南陬。
自娛儘可稱皇帝，
樂善還能屈豎儒。
百尺高臺傾嶺表，
千年古墓沒番禺。
可憐世代相更迭，
不及蠻夷一老夫。
Phiên âm
Bạo Sở cường Tần tương kế tru,
Ung dung ấp tốn bá nam tu.
Tự ngu tẫn khả xưng hoàng đế[1],
Lạc thiện hoàn năng khuất thụ nhu[2].
Bách xích cao đài khuynh Lĩnh Biểu[3],
Thiên niên cổ mộ một Phiên Ngu[4].
Khả liên thế đại tương canh diệt,
Bất cập man di nhất lão phu[5].Dịch nghĩa
Sở, Tần hai nước cường bạo theo nhau diệt vong
Ông cứ ung dung nhũn nhặn làm bá chủ phương nam
Tùy thích có thể xưng hoàng đế
Vui điều thiện chịu khuất với chú nhà nho hèn mọn
Đài cao trăm thước ở Lĩnh Biểu đã nghiêng đổ
Ngôi mộ cổ nghìn năm ở Phiên Ngung đã mất
Thương cho đời này theo đời kia thay đổi nhau
Nhưng không bằng ông lão Man DiBản dịch của Đặng Thế Kiệt
Sở bạo Tần cường nối diệt vong
Phương nam làm chủ cứ ung dung
Cho vui tự chiếm ngôi hoàng đế
Ưa thiện đành thua chú khách thường
Trăm thước đài cao nghiêng Lĩnh Biểu
Nghìn năm mộ cổ mất Phiên Ngung
Bao nhiêu triều đại thay nhau đổi
Với lão Man Di chẳng sánh cùng
Triệu Vũ Đế tức Triệu Đà. Thời Tần, Đà làm quan uý ở Nam Hải. Khi Tần mất, Đà chiếm Quế Lâm, Tượng quận, tự xưng Nam Việt Vũ Vương. Hán Cao Tổ lên ngôi, sai Lục Giả xuống phong Đà làm Nam Việt Vương. Sau Đà chiếm mấy ấp ở Trường Sa, tự xưng Nam Việt Vũ Đế. Thời Hán Văn Đế, lại sai Lục Giả xuống dụ. Đà dâng thư tạ tội, bỏ hiệu đế, giữ chức phiên thần.
[1] Chỉ sự kiện năm 196 tr.CN, Hán Cao Tổ sai Lục Giả sang Nam Việt, Triệu Đà đã nhận ấn tước Nam Việt Vương và thành chư hầu nhà Hán. Năm 195 tr.CN, Lưu Bang qua đời, Lữ Hậu cấm vận Nam Việt, nhân đó Triệu Đà đổi hiệu xưng Triệu Vũ Đế.
[2] Vui thiện trở về chịu làm kẻ học trò hèn mọn, còn có nghĩa vui thiện trở về làm bầy tôi nhỏ. Chỉ sự kiện năm 180 tr.CN Lữ Hậu qua đời, Hán Văn Đế Lưu Hằng lên ngôi, ông lại cử Lục Giả sang Nam Việt khôi phục hiệu cũ Nam Việt Vương và Triệu Đà nhận mệnh, kể từ đó đến đời Hán Cảnh Đế vua Nam Việt luôn quy phục xưng thần với vua Hán.
[3] Bên ngoài Ngũ Lĩnh, chỉ những miền phía Nam Ngũ Lĩnh như Quảng Đông, Quảng Tây, và nước Việt Nam.
[4] Tức Phiên Ngung, đô của Triệu Vũ Đế, nay tỉnh lỵ Quảng Châu.
[5] Lời Triệu Đà tự xưng trong tờ biểu đưa cho Lục Giả về dâng Hán Văn Đế.