19/04/2024 22:29Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi tôn tiền tử vào 12/09/2014 23:05
Nguyên tác
巾櫛追隨五十年，
倚槐一夢已成眠。
白駒忽忽有如是，
青塚纍纍誰不然。
淨土安知非爾樂，
塵途未必望人憐。
若教我壽如彭祖，
八百春秋幾泣懸。
Phiên âm
Cân trất truy tuỳ ngũ thập niên,
Ỷ hoè nhất mộng[1] dĩ thành miên.
Bạch câu[2] hốt hốt hữu như thị,
Thanh trủng luy luy thuỳ bất nhiên.
Tịnh độ[3] an tri phi nhĩ lạc,
Trần đồ vị tất vọng nhân liên.
Nhược giao ngã thọ như Bành Tổ[4],
Bát bách xuân thu kỷ khấp huyền[5].Dịch nghĩa
Khăn lược theo nhau đã năm mươi năm,
Một giấc mộng tựa cây hoè đã thành giấc ngủ dài.
Bóng câu trắng vùn vụt, nhanh như thế đó!
Mồ xanh ngổn ngang, ai rồi cũng vậy mà.
Tĩnh thổ, biết đâu chẳng là nơi mình vui,
Đường trần gian chưa chắc đã mong người khác thương.
Nếu để tôi sống lâu được như ông Bành Tổ,
Thì tám trăm năm, biết bao lần phải khóc vợ.Bản dịch của Lê Phụng
Năm chục năm thôi cũng đành
Giấc hoè chợp mắt mà thành ngàn thâu
Ngoài song vùn vụt bóng câu
Ngổn ngang mồ mả ai nào khác ai
Người về tĩnh thổ vui thay
Đường trần kẻ ở nỗi rày xót thương
Sống bằng Bành Tổ xin nhường
Tám trăm năm ấy đoạn trường đòi phen
Rút từ Quế Sơn thi tập (A.469).
Nguyễn Khuyến có bốn bà vợ. Căn cứ theo cầu đầu có thể thấy bài thơ khóc bà vợ cả, lấy từ năm mười tám tuổi.
[1] Theo sách Nam Kha ký của Lý Công Tá đời Đường, ở phía Nam nhà Thuần Vu Phần có cây hoè cổ thụ. Một hôm, Phần uống rượu say nằm dưới gốc hoè ngủ, mơ thấy đi đến nước Hoè An, lấy vợ là công chúa con vua nước ấy, rồi được làm Thái thú quận Nam Kha, sinh nhiều con, cả nhà vinh hiển. Sau khi đánh giặc bị thua, công chúa chết, Phần cũng mất chức về nhà. Lúc tỉnh dậy, tìm dưới gốc cây hoè thấy có cái tổ kiến, mới hiểu rằng quận Nam Kha trong mộng tức là cành hoè phía nam trên tổ kiến vậy. Điển này thường dùng đề nói cảnh vinh hoa phú quý ở đời mơ hồ như giấc mộng.
[2] Bóng câu trắng, tức một thoáng chốc.
[3] Nơi các vị Phật ở. Ý nói khi chết đi về cõi Phật biết đâu không phải là cảnh vui.
[4] Người sống tám trăm năm, 49 lần goá vợ (theo Thần tiên truyện).
[5] Khóc vợ. Ở đây dùng chữ “huyền” là treo, đồng âm với chữ “huyền” là dây đàn trong từ “tục huyền” (lấy vợ kế).