28/04/2024 06:53Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Nước: Italia
Đăng bởi demmuadong vào 09/12/2006 17:28
Nguyên tác
Nel tempo che Iunone era crucciata
per Semelè contra 'l sangue tebano,
come mostrò una e altra fiata,
Atamante divenne tanto insano,
che veggendo la moglie con due figli
andar carcata da ciascuna mano,
gridò: «Tendiam le reti, sì ch'io pigli
la leonessa e ' leoncini al varco»;
e poi distese i dispietati artigli,
prendendo l'un ch'avea nome Learco,
e rotollo e percosselo ad un sasso;
e quella s'annegò con l'altro carco.
E quando la fortuna volse in basso
l'altezza de' Troian che tutto ardiva,
sì che 'nsieme col regno il re fu casso,
Ecuba trista, misera e cattiva,
poscia che vide Polissena morta,
e del suo Polidoro in su la riva
del mar si fu la dolorosa accorta,
forsennata latrò sì come cane;
tanto il dolor le fé la mente torta.
Ma né di Tebe furie né troiane
si vider mai in alcun tanto crude,
non punger bestie, nonché membra umane,
quant'io vidi in due ombre smorte e nude,
che mordendo correvan di quel modo
che 'l porco quando del porcil si schiude.
L'una giunse a Capocchio, e in sul nodo
del collo l'assannò, sì che, tirando,
grattar li fece il ventre al fondo sodo.
E l'Aretin che rimase, tremando
mi disse: «Quel folletto è Gianni Schicchi,
e va rabbioso altrui così conciando».
«Oh!», diss'io lui, «se l'altro non ti ficchi
li denti a dosso, non ti sia fatica
a dir chi è, pria che di qui si spicchi».
Ed elli a me: «Quell'è l'anima antica
di Mirra scellerata, che divenne
al padre fuor del dritto amore amica.
Questa a peccar con esso così venne,
falsificando sé in altrui forma,
come l'altro che là sen va, sostenne,
per guadagnar la donna de la torma,
falsificare in sé Buoso Donati,
testando e dando al testamento norma».
E poi che i due rabbiosi fuor passati
sovra cu' io avea l'occhio tenuto,
rivolsilo a guardar li altri mal nati.
Io vidi un, fatto a guisa di leuto,
pur ch'elli avesse avuta l'anguinaia
tronca da l'altro che l'uomo ha forcuto.
La grave idropesì, che sì dispaia
le membra con l'omor che mal converte,
che 'l viso non risponde a la ventraia,
facea lui tener le labbra aperte
come l'etico fa, che per la sete
l'un verso 'l mento e l'altro in sù rinverte.
«O voi che sanz'alcuna pena siete,
e non so io perché, nel mondo gramo»,
diss'elli a noi, «guardate e attendete
a la miseria del maestro Adamo:
io ebbi vivo assai di quel ch'i' volli,
e ora, lasso!, un gocciol d'acqua bramo.
Li ruscelletti che d'i verdi colli
del Casentin discendon giuso in Arno,
faccendo i lor canali freddi e molli,
sempre mi stanno innanzi, e non indarno,
ché l'imagine lor vie più m'asciuga
che 'l male ond'io nel volto mi discarno.
La rigida giustizia che mi fruga
tragge cagion del loco ov'io peccai
a metter più li miei sospiri in fuga.
Ivi è Romena, là dov'io falsai
la lega suggellata del Batista;
per ch'io il corpo sù arso lasciai.
Ma s'io vedessi qui l'anima trista
di Guido o d'Alessandro o di lor frate,
per Fonte Branda non darei la vista.
Dentro c'è l'una già, se l'arrabbiate
ombre che vanno intorno dicon vero;
ma che mi val, c'ho le membra legate?
S'io fossi pur di tanto ancor leggero
ch'i' potessi in cent'anni andare un'oncia,
io sarei messo già per lo sentiero,
cercando lui tra questa gente sconcia,
con tutto ch'ella volge undici miglia,
e men d'un mezzo di traverso non ci ha.
Io son per lor tra sì fatta famiglia:
e' m'indussero a batter li fiorini
ch'avevan tre carati di mondiglia».
E io a lui: «Chi son li due tapini
che fumman come man bagnate 'l verno,
giacendo stretti a' tuoi destri confini?».
«Qui li trovai - e poi volta non dierno - »,
rispuose, «quando piovvi in questo greppo,
e non credo che dieno in sempiterno.
L'una è la falsa ch'accusò Gioseppo;
l'altr'è 'l falso Sinon greco di Troia:
per febbre aguta gittan tanto leppo».
E l'un di lor, che si recò a noia
forse d'esser nomato sì oscuro,
col pugno li percosse l'epa croia.
Quella sonò come fosse un tamburo;
e mastro Adamo li percosse il volto
col braccio suo, che non parve men duro,
dicendo a lui: «Ancor che mi sia tolto
lo muover per le membra che son gravi,
ho io il braccio a tal mestiere sciolto».
Ond'ei rispuose: «Quando tu andavi
al fuoco, non l'avei tu così presto;
ma sì e più l'avei quando coniavi».
E l'idropico: «Tu di' ver di questo:
ma tu non fosti sì ver testimonio
là 've del ver fosti a Troia richesto».
«S'io dissi falso, e tu falsasti il conio»,
disse Sinon; «e son qui per un fallo,
e tu per più ch'alcun altro demonio!».
«Ricorditi, spergiuro, del cavallo»,
rispuose quel ch'avea infiata l'epa;
«e sieti reo che tutto il mondo sallo!».
«E te sia rea la sete onde ti crepa»,
disse 'l Greco, «la lingua, e l'acqua marcia
che 'l ventre innanzi a li occhi sì t'assiepa!».
Allora il monetier: «Così si squarcia
la bocca tua per tuo mal come suole;
ché s'i' ho sete e omor mi rinfarcia,
tu hai l'arsura e 'l capo che ti duole,
e per leccar lo specchio di Narcisso,
non vorresti a 'nvitar molte parole».
Ad ascoltarli er'io del tutto fisso,
quando 'l maestro mi disse: «Or pur mira,
che per poco che teco non mi risso!».
Quand'io 'l senti' a me parlar con ira,
volsimi verso lui con tal vergogna,
ch'ancor per la memoria mi si gira.
Qual è colui che suo dannaggio sogna,
che sognando desidera sognare,
sì che quel ch'è, come non fosse, agogna,
tal mi fec'io, non possendo parlare,
che disiava scusarmi, e scusava
me tuttavia, e nol mi credea fare.
«Maggior difetto men vergogna lava»,
disse 'l maestro, «che 'l tuo non è stato;
però d'ogne trestizia ti disgrava.
E fa ragion ch'io ti sia sempre allato,
se più avvien che fortuna t'accoglia
dove sien genti in simigliante piato:
ché voler ciò udire è bassa voglia».Bản dịch của Nguyễn Văn Hoàn
Tầng địa ngục thứ VIII. Ngục thứ mười: Những kẻ gian dối, giả mạo - Gianni, Xkĩki, Miara, Adam, thợ cả đúc tiền giả.
Vào thời gian mà Iunone nổi cơn cuồng nộ,
Chống lại dòng máu Tebano vò chuyện nàng Semele,
Như đã nổ ra, hết lần này đến lần khác.
Hoàng đế Atamante thành người mất trí,
Thấy vợ và hai con trai
Mà Hoàng hậu đang bế trên tay.
Liền thét lên: - "Mau chăng lưới ra,
Để ta tóm con sư tử cái với hai sư tử con"
Rồi giơ những móng vuốt bất nhân,
Vồ được một trong hai hoàng tử, tên là Leaccho,
Xé tan xác rồi ném vào hốc đá,
Hoàng hậu liền nhảy xuống biển với đứa con còn lại.
Khi thần Số mệnh đã làm sụp đổ,
Lòng kiêu căng dám làm tất cả của dân Toroia,
Thì cả Vương quốc cùng Quốc vương đều sụp đổ.
Nàng Ecuba bị cầm tù, buồn bã, khốn khổ,
Khi thấy con gái bà là Polissene bị giết,
Và xác con trai Polidoro dạt về trên bờ biển.
Và người đàn bà đau khổ cực độ đó,
Trong cơn điên loạn đã sủa như một con chó,
Sự đau khổ đã làm thần trí nàng hoảng loạn.
Nhưng không phải những cơn cuống điên ở Tebe hay Toroia,
Lại có thể đọc ác đến mức,
Hành hạ các loài vật và thân xác con người đến thế.
Tôi đã thấy hai âm hồn trần truồng xanh xám,
Vừa chạy cừa cắn như một con lợn,
Mới được sổng ra khỏi chuồng.
Một nhảu lên Capockia và cắm răng nhọn,
Vào cổ anh ta, mạnh đến nổi khi rút ra,
Làm bụng anh ta xát xuống mặt đất.
Còn Areten thì đứng đó run rẩy,
Nói với tôi: - "Con ma xó anh vừa thấy là Gianni Skicki
Trong cơn điên nó đối xử với người khác như vậy đấy!"
- "Mong sao - tôi nói - nó đừng cắm răng,
Vào lưng anh, và xin vui lòng cho tôi biết,
Nó là ai, trước khi nó biến mất."
Bấy giờ anh trả lời: - "Đó là một âm hồn đời xưa,
Nàng Miara đồi bại; trái với ái tình chíng đáng,
Lại muốn làm nhân tình của cha mình".
Để đi đến phạm tội với cha,
Nó đã cải trang thành hình hài cô gái khác,
Như cái kẻ đang chạy đàng kia.
Đã dám cải trang thành Buoso Bonatti
Dể chiếm được con ngựa cái đẹp nhất đàn,
Và làm gi chúc truyền lại một cách hợp pháp".
Khi hai kẻ đien dại mà tôi quan sát kỹ,
Đã rời đi chỗ khác,
Tôi quay sang nhìn những người khốn khổ khác.
Và tôi thấy một kẻ có hình dáng con rùa biển,
Vài hai chana đã bị chặt cụt đến tận bẹn,
Nơi cơ thể người ta phân thành hai chi.
Bệnh phù thủng nặng do chất dịch chuyển biến không tốt,
Đã làm biến dạng cả tứ chi,
Mắt và dụng cũng chẳng còn tương xứng.
Đôi môi luôn mở rộng,
Một bị kéo ngược phía trên, một về phía cằm.
Và khô héo vì kiệt nước.
- "Hỡi cái người không bị hình phạt nào,
Trong cái thế giới khổ đau này, tôi không hiểu tại sao,
Anh ta nói - hãy nhìn tôi và chú ý.
Đến tình cảnh khốn khổ của thợ cả Adam,
Khi còn sống, có thừa thãi những gì tôi muốn,
Mà ở đây, than ôi, tôi phải cầu xin từng giọt nước.
Những dóng suối nhỏ từ các đồi xanh tươi,
Của vùng Casenti chảy xuống sông Arno,
Làm cho bờ suối vừa ẩm vừa mát.
Những hình ảnh đó luôn ở trước mắt tôi,
Không phải không có tác dụng mà càng làm tôi khô khát hơn,
Điều đau khổ đó đã khiến mặt tôi hốc hác.
Công lý khắc nghiệt đang hành hạ tôi,
Vạch ra động cơ tôi phạm tội,
Khiến tôi càng than thở nhiều hơn!
Tôi sống ở Romena và đã làm giả,
Hợp kim có đóng dấu thành Batista,
Và tôi đã gửi lại thân xác bị thiêu trên đó.
Nhưng nếu ở đây thôi thấy được linh hồn thê thảm.
Của Guydo, của Alessandro hay anh em nhà chúng,
Tôi sẽ không đổi việc thấy cảnh đó, dù để có đài nước Branda.
Một tên trong bọn chúng đã ở đấy rồi,
Nếu các âm hồn lảng vảng quanh đây nói đúng,
Nhưng còn ích gì cho tôi, vì chân tay tôi đã bị co rúm.
Chỉ cần tôi còn cựa quậy được tí chút,
Để có thể, dù một trăm năm chỉ tiến một tấc,
Thì tôi cũng lên đường lần theo chúng nó.
Tôi sẽ truy tìm chúng trong đám ti tiện này,
Chúng đã xui tôi đúc những đồng Floring,
Có tới ba cara xỉ kim loại!"
Tôi lại hỏi: - "Các kẻ thảm hại kia là ai,
Chúng đang bốc khói như mọt bàn tay ướt giữa mùa đông,
Nằm sát nhau, ở bên phải của anh".
- "Tôi đã thấy chúng ở đây, từ khi bị rơi xuống
Hỏm đá này, họ không hề động đậy,
Và tôi nghĩ chúng vĩnh viễn sẽ không còn động đậy.
Dây là một ả gian xảo đã buộc tội Gioseppo
Đây là Dinon dối trá, người Hy Lạp ở Toroia,
Do cơn sốt ác tính và thối giữa nên đang bốc khói."
Bấy giờ, một trong hai đứa chắc là bất bình,
Vì bị bêu riếu thảm hại như thế,
Dùng nắm đấm nện vào cái bụng căng phồng của trrn phù thủng.
Cái bụng kêu vang như một cái trống,
Và thờ cả Adam liền nện lại vào giữa mặt nó,
Với cánh tay cũng chẳng kém phần rắn chắc.
Và nói: - "Tuy chân ta quá nặng nề,
Khiến ta không cử động được nhưng cánh tay ta,
Còn quá quen với nghề nghiệp cũ."
Kẻ kia đáp: - "Mày ấy à, khi lên dàn thiêu,
Tay mày chả nhanh nhạy thế đâu!
Nhưng khi đúc tiền giả thì quả tay mày còn nhanh hơn thế!"
Anh phù thủng nói: - "Điều đó thì mày nói đúng,
Nhưng mày đâu phải là người làm chứng trung thực,
Khi ở thành Toroia, người ta hỏi ngươi về sự thực."
- "Nếu ta đã nói sai thì mày đã làm tiền giả,
Dinon đáp lại, ta ở đây chỉ vì một tội duy nhất,
Còn tội của mày thì nặng hơn bất cứ con quỷ nào khác".
- "Hãy nhớ lại con ngựa, đồ phản bội,
Âm hồn có cái bụng phồng to, đáp lại,
Mặc kệ mày, nếu mọi người đều biết điều đó".
- "Mặc kệ mày nếu cơn khát sẽ làm lưỡi mày nứt nẻ,
Tên Hy Lạp nói tiếp - và nếu thứ nước hôi thối,
Làm cho bụng màu thành tấm là chắn che mắt mày".
Tên đúc tiền giả liền đáp: "Như lệ thường,
Miệng của mày sẽ xé rách miệng màu,
Còn ta nếu khát, chất dịch sẽ giúp ta chịu được.
Còn mày thì mắc cả chứng sốt rét lẫn đau đầu,
Và việc liếm tấm gương Nassisso,
Thì với mày chẳng tốn nhiều lời mời mọc!"
Tôi đứng im, lắng nghe tất cả,
Khi đó thầy tôi bảo: - "Hãy coi chừng,
Chỉ còn ít thời giờ và ta sắp nổi cáu với con rồi đó!"
Khi nghe thầy nói giọng dữ,
Tôi quay lại phía thầy, xấu hổ,
Đến nay vẫn còn thấy xao xuyến trong lòng.
Như một người nằm mê thấy điều không may,
Mà khi đang mê lại ước mình được mê,
Muốn cái điều đang có như thể là chưa có.
Tôi đã như thế, không thể nói gì hơn,
Muốn xin lỗi và thực tế tôi đã xin lỗi,
Đã xin lỗi mà vẫn tưởng như chưa làm điều đó.
- "Ít hối tiếc lại có thể rửa lỗi lầm lớn,
Thầy nói với tôi như vậy. Thôi đừng khư khư nữa,
Mong con chóng cởi bỏ được ưu phiền!
Hãy nhớ rằng: ta luôn ở bên con,
Nếu còn xảy ra chuyện tình cờ,
Đưa tới nơi mọi người đang cãi lộn,
Thì thích nghe họ cũng là một ý muốn thấp hèn?"