23/04/2024 20:38Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 12/08/2017 12:04
Xuân nhật tảo khai gia cát hội[1]
Hạ đình[2] thông xướng thái bình âm[3]
Tàng câu[4] mở tiệc năm năm[5]
Miếu Chu đối việt[6] chăm chăm tấc thành
Hương dâng ngào ngạt mùi thanh
Loan bay khúc múa, hoa quanh tịch[7] ngồi
Ba[8] hàng vui vẻ ngày vui
Tung[9] ba tiếng chúc, gió mười dặm xuân.
Nhởn nhơ cõi thọ nền nhân[10]
Vui lòng hy hạo[11] tụng ân bình hoà[12]
Thơ Thiên bảo[13] dâng ca chúc hỗ[14]
Khánh ngô hoàng vạn thọ vô cương[15]
Xuân kỳ một giải hàng ngang[16]
Thưởng đào hai chữ phụ khang[17] mừng làng.
[1] Sớm mở hội tốt lành.
[2] Sân nhà Hạ. Nhà Hạ là một triều đại cổ Trung Hoa. Ở đây chỉ sân đình làng vào hội.
[3] Mọi người hoà nhau hát khúc hát thái bình.
[4] Theo Liêu sử lễ chí, tàng câu là một nghi thức. Vào dịp ấy, các bề tôi mặc thường phục vào chầu. Hoàng đế ngự điện, các bề tôi theo thứ tự được cho ngồi. Tất cả chia theo bè để thực hiện nghi thức câu, hoặc 5 hoặc 7 thẻ. Khi hoàng đế được thẻ, các bề tôi dâng rượu mời. Sau đó, các bề tôi theo thứ tự được ban rượu. Về sau, nghi thức câu được lưu truyền trong dân gian, để chỉ về nghi lễ thờ thần cầu phúc trong dịp hội xuân ở các đình làng. Xem thêm cách giải thích trong Thi văn Việt Nam (1951) và Hợp tuyển văn thơ Việt Nam (tập 2, 1976).
[5] Tức hằng năm.
[6] Lấy điển từ câu “Đối việt tại thiên, tuấn bôn tẩu tại miếu” trong thơ Thanh miếu (Chu tụng, Kinh thi) nói về việc tế lễ Văn Vương ở miếu nhà Chu. Câu ấy có nghĩa là những người dự tế ai cũng thành kính đối với linh hồn Chu Văn Vương ở trên trời và hết sức chăm lo việc tế lễ ở nhà tông miếu, ở đây tác giả mượn điển này để nói dân làng hết sức thành kính trong việc tế lễ ở đình làng.
[7] Chiếu.
[8] Bản trong Nhật Tảo xã thần tích chép là “năm”.
[9] Tức tung hô, kêu lên chúc tụng nhà vua, do điển Hán Vũ Đế lên làm lễ trên núi Tung Sơn có nghe tiêng hô vang “vạn tuế” ba lần. Ở đây chỉ chúc thần.
[10] Chỉ cảnh thái bình an lạc, ý nói dân chúng được sống thoả thuê, vui vẻ.
[11] Hoà vui tươi sáng.
[12] Ca ngợi ơn trên cho hưởng phúc an cư lạc nghiệp, bình yên hoà hợp.
[13] Tên một bài thơ trong Tiễu nhã (Kinh thi). Nội dung thơ này là những lời bề tôi chúc tụng nhà vua.
[14] Chúc phúc.
[15] Mừng vua ta sống lâu không bờ bến, không giới hạn.
[16] Bản trong Nhật Tảo xã thần tích chép là “nghinh hàng”.
[17] Do ý câu “nhân khang, vật phụ” (người mạnh khoẻ, của giàu thịnh).