29/04/2024 17:30Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi hongha83 vào 30/04/2022 08:32
Nguyên tác
蹉跎幾載耦而耕，
無意今朝萬里行。
有社稷壇無定主，
可南北路是多情。
淚河陸上長纓濯，
身葉途間寸草輕。
欽使不知忘節士，
虛提天子一招旌。
Phiên âm
Sa đà kỷ tái ngẫu nhi canh[1],
Vô ý kim triêu vạn lý hành.
Hữu xã tắc đàn[2] vô định chủ,
Khả Nam Bắc lộ[3] thị đa tình.
Lệ hà lục thượng trường anh trạc,
Thân diệp đồ gian thốn thảo[4] khinh.
Khâm sứ[5] bất tri vong tiết sĩ,
Hư đề thiên tử nhất chiêu tinh.Dịch nghĩa
Mấy năm lận đận kết bạn đi cày
Không ngờ sáng nay ra đi muôn dặm
Có đàn xã tắc nhưng chủ chưa dứt khoát
Con đường Nam, con đường Bắc, mối tình ngả về phía nào
Sông nước mắt trên cạn, giặt giải mũ dài
Thân chiếc lá giữa đường, nhẹ lòng tấc cỏ
Khâm sứ có biết đâu ta là kẻ sĩ quê tiết tháo (không hiểu nổi kẻ sĩ giữ tiết tháo này)
Luống cầm cờ tinh triệu đòi của nhà vuaBản dịch của Nguyễn Hữu Thăng
Mấy năm vất vả bạn đồng nương
Ly biệt sáng nay vạn dặm trường
Xã tắc một đàn chưa định chủ
Bắc Nam đôi nẻo khó so đường
Đầm đìa dải mũ dòng sông lệ
Nhẹ nhõm thân mình tấc cỏ sương
Khâm sứ nào hay người tiết tháo
Lệnh truyền thiên tử ngọn cờ giương.
Nguyên chú: “Quý Sửu niên nhị nguyệt sơ cửu nhật” (Ngày 9 tháng 2 năm Quý Sửu [1793]).
Bài thơ này được tác giả làm khi vào kinh đô Phú Xuân.
[1] Kết bạn đi cày. Sau khi nhà Lê mất, Hoàng Nguyễn Thự về ở quê vợ là làng Đông Ngạc (thuộc quận Bắc Từ Liêm), TP. Hà Nội.
[2] Đàn xã tắc. Thời phong kiến, đàn xã, đàn tắc là nơi để vua tế trời đất. Trong văn học cổ, thường dùng làm biểu tượng của quốc gia.
[3] Ý thơ tác giả vẫn nhớ nhà Lê. Nam là chỉ Tây Sơn, Bắc là chỉ Chiêu Thống đang lưu vong ở phương Bắc.
[4] Tấc cỏ. Thơ Mạnh Giao có câu: “Thuỳ ngôn thốn thảo tâm, Báo đắc tam xuân huyên” (Ai nói lòng tấc cỏ, Báo đáp được ánh nắng ba xuân) ý nói tấm lòng bé nhỏ khó có thể báo đáp ơn cha mẹ. Ở đây tác giả dùng theo ý ấy.
[5] Sứ giả vâng mệnh vua. Ở đây chỉ vào viên quan nhà Tây Sơn vâng mệnh vua đi mời Hoàng Nguyễn Thự vào kinh đô Phú Xuân.