16/05/2024 20:18Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 15/04/2024 23:38
Nguyên tác
園廬晚起思盤桓，
珍重吾朋會晤難。
文課來朝逢夏朔，
詩家今夜送春殘。
不妨遊興同餐宿，
無使書功乍暴寒。
麗澤須求三益友，
同心從古譬金蘭。
Phiên âm
Viên lư vãn khởi tứ bàn hoàn,
Trân trọng ngô bằng hội ngộ nan.
Văn khoá lai triêu phùng hạ sóc[1],
Thi gia kim dạ tống xuân tàn.
Bất phương du hứng đồng xan túc,
Vô sử thư công sạ bộc hàn[2].
Lệ trạch[3] tu cầu tam ích hữu[4],
Đồng tâm tòng cổ thí kim lan[5].Dịch nghĩa
Trong nhà riêng dậy muộn, nghĩ bâng khuâng,
Trân trọng báo với bạn rằng gặp nhau rất khó.
Việc học ngày mai, vừa gặp đầu mùa hạ,
Nhà thơ đêm nay tiễn xuân đi!
Đừng ngại đến chơi, cùng ăn ngủ,
Chớ để đèn sách bỗng sao nhãng.
Theo nghĩa “Lệ trạch” ta nên tìm ba loại bạn có ích,
Từ xưa bạn đồng tâm ví như kim lan.
Bích Câu tức phường Bích Câu trong thành Thăng Long xưa, nay là một phố gần khu vực Văn Miếu, Hà Nội. Phan Mậu Hiên là một người trong họ Phan, có lẽ là Phan Điền, tác giả tập sách Phan Mậu Hiên tiên sinh quốc sử tiệp lục.
[1] Thời xưa, hàng tháng học trò nghỉ học vào ngày mồng một và ngày rằm. Câu này ý nói ngày mai là ngày nghỉ học.
[2] Xuất xứ ở sách Mạnh Tử, chương Cáo tử: “Nhất nhất bộc chi, thập nhật hàn chi” (Một ngày phơi nắng, mười ngày để lạnh). Ý nói người ta tu dưỡng thì ít, bỏ bê thì nhiều.
[3] Kinh Dịch, quẻ Đoài có câu: “Lệ trạch Đoài, quân tử dĩ bằng hữu giảng tập” (Hai đầm nước liền nhau là tượng quẻ Đoài, người quân tử dựa vào bè bạn mà giảng tập cho nhau). Ý nói người ta có bạn là để giúp nhau trong việc học hành, cũng như hai đầm nước ở liền nhau, bù đắp cho nhau.
[4] Ba loại bạn có ích. Luận ngữ: “Ba loại bạn có ích là: bạn ngay thẳng, bạn trung tín, bạn hiểu biết nhiều”.
[5] Hệ từ Kinh Dịch có câu: “Hai người đồng tâm thì sắc có thể cắt được loại kim”, lại có câu: “Lời nói đồng tâm thơm như hoa lan”. Do đó người ta hay dùng hai chữ “kim lan” để nói tình bạn bè.