20/04/2024 17:25Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Nước: Pháp
Đăng bởi hongha83 vào 26/09/2013 10:12
Nguyên tác
Les champs n’étaient point noirs, les cieux n’étaient pas mornes.
Non, le jour rayonnait dans un azur sans bornes
Sur la terre étendu,
L’air était plein d’encens et les prés de verdures
Quand il revit ces lieux où par tant de blessures
Son cœur s’est répandu!
L’automne souriait; les coteaux vers la plaine
Penchaient leurs bois charmants qui jaunissaient à peine;
Le ciel était doré;
Et les oiseaux, tournés vers celui que tout nomme,
Disant peut-être à Dieu quelque chose de l’homme,
Chantaient leur chant sacré!
Il voulut tout revoir, l’étang près de la source,
La masure où l’aumône avait vidé leur bourse,
Le vieux frêne plié,
Les retraites d’amour au fond des bois perdues,
L’arbre où dans les baisers leurs âmes confondues
Avaient tout oublié!
Il chercha le jardin, la maison isolée,
La grille d’où l’œil plonge en une oblique allée,
Les vergers en talus.
Pâle, il marchait. — Au bruit de son pas grave et sombre,
Il voyait à chaque arbre, hélas! se dresser l’ombre
Des jours qui ne sont plus!
Il entendait frémir dans la forêt qu’il aime
Ce doux vent qui, faisant tout vibrer en nous-même,
Y réveille l’amour,
Et, remuant le chêne ou balançant la rose,
Semble l’âme de tout qui va sur chaque chose
Se poser tour à tour!
Les feuilles qui gisaient dans le bois solitaire,
S’efforçant sous ses pas de s’élever de terre,
Couraient dans le jardin;
Ainsi, parfois, quand l’âme est triste, nos pensées
S’envolent un moment sur leurs ailes blessées,
Puis retombent soudain.
Il contempla longtemps les formes magnifiques
Que la nature prend dans les champs pacifiques;
Il rêva jusqu’au soir;
Tout le jour il erra le long de la ravine,
Admirant tour à tour le ciel, face divine,
Le lac, divin miroir!
Hélas! se rappelant ses douces aventures,
Regardant, sans entrer, par-dessus les clôtures,
Ainsi qu’un paria,
Il erra tout le jour. Vers l’heure où la nuit tombe,
Il se sentit le cœur triste comme une tombe,
Alors il s’écria:
"Ô douleur! j’ai voulu, moi dont l’âme est troublée,
Savoir si l’urne encor conservait la liqueur,
Et voir ce qu’avait fait cette heureuse vallée
De tout ce que j’avais laissé là de mon cœur!
"Que peu de temps suffit pour changer toutes choses!
Nature au front serein, comme vous oubliez!
Et comme vous brisez dans vos métamorphoses
Les fils mystérieux où nos cœurs sont liés!
"Nos chambres de feuillage en halliers sont changées!
L’arbre où fut notre chiffre est mort ou renversé;
Nos roses dans l’enclos ont été ravagées
Par les petits enfants qui sautent le fossé!
"Un mur clôt la fontaine où, par l’heure échauffée,
Folâtre, elle buvait en descendant des bois;
Elle prenait de l’eau dans sa main, douce fée,
Et laissait retomber des perles de ses doigts!
"On a pavé la route âpre et mal aplanie,
Où, dans le sable pur se dessinant si bien,
Et de sa petitesse étalant l’ironie,
Son pied charmant semblait rire à côté du mien!
"La borne du chemin, qui vit des jours sans nombre,
Où jadis pour m’attendre elle aimait à s’asseoir,
S’est usée en heurtant, lorsque la route est sombre,
Les grands chars gémissants qui reviennent le soir.
"La forêt ici manque et là s’est agrandie.
De tout ce qui fut nous presque rien n’est vivant;
Et, comme un tas de cendre éteinte et refroidie,
L’amas des souvenirs se disperse à tout vent!
"N’existons-nous donc plus? Avons-nous eu notre heure?
Rien ne la rendra-t-il à nos cris superflus?
L’air joue avec la branche au moment où je pleure;
Ma maison me regarde et ne me connaît plus.
"D’autres vont maintenant passer où nous passâmes.
Nous y sommes venus, d’autres vont y venir;
Et le songe qu’avaient ébauché nos deux âmes,
Ils le continueront sans pouvoir le finir!
"Car personne ici-bas ne termine et n’achève;
Les pires des humains sont comme les meilleurs;
Nous nous réveillons tous au même endroit du rêve.
Tout commence en ce monde et tout finit ailleurs.
"Oui, d’autres à leur tour viendront, couples sans tache,
Puiser dans cet asile heureux, calme, enchanté,
Tout ce que la nature à l’amour qui se cache
Mêle de rêverie et de solennité!
"D’autres auront nos champs, nos sentiers, nos retraites;
Ton bois, ma bien-aimée, est à des inconnus.
D’autres femmes viendront, baigneuses indiscrètes,
Troubler le flot sacré qu’ont touché tes pieds nus!
"Quoi donc! c’est vainement qu’ici nous nous aimâmes!
Rien ne nous restera de ces coteaux fleuris
Où nous fondions notre être en y mêlant nos flammes!
L’impassible nature a déjà tout repris.
"Oh! dites-moi, ravins, frais ruisseaux, treilles mûres,
Rameaux chargés de nids, grottes, forêts, buissons,
Est-ce que vous ferez pour d’autres vos murmures?
Est-ce que vous direz à d’autres vos chansons?
"Nous vous comprenions tant ! doux, attentifs, austères,
Tous nos échos s’ouvraient si bien à votre voix!
Et nous prêtions si bien, sans troubler vos mystères,
L’oreille aux mots profonds que vous dites parfois!
"Répondez, vallon pur, répondez, solitude,
Ô nature abritée en ce désert si beau,
Lorsque nous dormirons tous deux dans l’attitude
Que donne aux morts pensifs la forme du tombeau;
"Est-ce que vous serez à ce point insensible
De nous savoir couchés, morts avec nos amours,
Et de continuer votre fête paisible,
Et de toujours sourire et de chanter toujours?
"Est-ce que, nous sentant errer dans vos retraites,
Fantômes reconnus par vos monts et vos bois,
Vous ne nous direz pas de ces choses secrètes
Qu’on dit en revoyant des amis d’autrefois?
"Est-ce que vous pourriez, sans tristesse et sans plainte,
Voir nos ombres flotter où marchèrent nos pas,
Et la voir m’entraîner, dans une morne étreinte,
Vers quelque source en pleurs qui sanglote tout bas?
"Et s’il est quelque part, dans l’ombre où rien ne veille,
Deux amants sous vos fleurs abritant leurs transports,
Ne leur irez-vous pas murmurer à l’oreille:
— Vous qui vivez, donnez une pensée aux morts!
"Dieu nous prête un moment les prés et les fontaines,
Les grands bois frissonnants, les rocs profonds et sourds
Et les cieux azurés et les lacs et les plaines,
Pour y mettre nos cœurs, nos rêves, nos amours!
"Puis il nous les retire. Il souffle notre flamme;
Il plonge dans la nuit l’antre où nous rayonnons;
Et dit à la vallée, où s’imprima notre âme,
D’effacer notre trace et d’oublier nos noms.
"Eh bien! oubliez-nous, maison, jardin, ombrages!
Herbe, use notre seuil! ronce, cache nos pas!
Chantez, oiseaux! ruisseaux, coulez! croissez, feuillages!
Ceux que vous oubliez ne vous oublieront pas.
"Car vous êtes pour nous l’ombre de l’amour même!
Vous êtes l’oasis qu’on rencontre en chemin!
Vous êtes, ô vallon, la retraite suprême
Où nous avons pleuré nous tenant par la main!
"Toutes les passions s’éloignent avec l’âge,
L’une emportant son masque et l’autre son couteau,
Comme un essaim chantant d’histrions en voyage
Dont le groupe décroît derrière le coteau.
"Mais toi, rien ne t’efface, amour! toi qui nous charmes,
Toi qui, torche ou flambeau, luis dans notre brouillard!
Tu nous tiens par la joie, et surtout par les larmes;
Jeune homme on te maudit, on t’adore vieillard.
"Dans ces jours où la tête au poids des ans s’incline,
Où l’homme, sans projets, sans but, sans visions,
Sent qu’il n’est déjà plus qu’une tombe en ruine
Où gisent ses vertus et ses illusions;
"Quand notre âme en rêvant descend dans nos entrailles,
Comptant dans notre cœur, qu’enfin la glace atteint,
Comme on compte les morts sur un champ de batailles,
Chaque douleur tombée et chaque songe éteint,
"Comme quelqu’un qui cherche en tenant une lampe,
Loin des objets réels, loin du monde rieur,
Elle arrive à pas lents par une obscure rampe
Jusqu’au fond désolé du gouffre intérieur;
"Et là, dans cette nuit qu’aucun rayon n’étoile,
L’âme, en un repli sombre où tout semble finir,
Sent quelque chose encor palpiter sous un voile…
C’est toi qui dors dans l’ombre, ô sacré souvenir!"Bản dịch của Thứ Dân, Bùi Hạnh Cẩn, Xuân Diệu
Cánh đồng chẳng khô cằn, bầu trời không ảm đạm
Không! Nắng chan hoà trên cao xanh vô hạn
Bao la trên mặt đất trải dài
Mơn mởn cỏ non, ngan ngát hương trời
Khi trở lại chàng mang bao thương tích
Máu đỏ tim chàng khắp nơi vương vết!
Mùa thu sang mỉm miệng đồng nội mơ màng
Vạt rừng nghiêng đồi núi lá hoe vàng
Trời mạ một màu kim nhũ
Những cánh chim như hướng về phía Chúa
Có lẽ nói cùng Người đôi chút chuyện đời riêng
Nghe âm thanh huyền ảo khúc ca thiêng!
Chàng muốn nhìn lại khắp, mảnh đầm bên suối
Túp lều con, mỗi độ thu về tiền cho đi cạn túi
Cây tần bì cổ thụ nghiêng nghiêng
Giữa rừng sâu nơi tâm sự tình duyên
Hồn quyện vào nhau, những môi hôn, chờm bóng lá
Đã lãng quên rồi, bây giờ tất cả!
Lại tìm khu xóm cũ, căn nhà trơ vơ
Rào sắt nhìn ngang qua đường tắt hững hờ
Những vườn quả treo trên đồi dốc
Chàng bước nặng nề, nước da xám nhợt
Nhìn mỗi lùm cây dựng lại, hỡi ơi!
Bóng dáng ngày qua, thôi thế, xa vời
Lắng tiếng lao xao trong giải rừng thương mến
Ngọn gió dịu khiến tâm hồn xao xuyến
Chàng mơ màng say đắm tình yêu
Rặng sồi cao lay bóng, hồng nhỏ xiêu xiêu
Như linh hồn hoà lan vào mọi thứ
Trên nẻo dừng chân chàng du tử
Rừng quạnh hiu trong lớp lớp lá rơi già
Lá vươn mình mỗi lúc bước ai qua
Trong khu vườn từng nghe xào xạc!
Những lúc tâm hồn buồn rầu giăng mắc
Phút giây qua trên đôi cánh đau thương
Rồi lại vô tình bất chợt, rơi... buông...
Chàng ngắm hồi lâu những dáng hình tráng lệ
Mà thiên nhiên trải đầy ruộng đồng vui vẻ
Và mơ màng tới lúc ánh mờ tây
Lang thang bên khe nước suốt ban ngày
Lần lượt ngắm trời, ảnh hình thần thánh
Ngắm mặt hồ trong, mảnh gương thiêng lấp lánh!
Ôi phiêu lưu, nhớ lại ngọt ngào sao!
Đứng phía ngoài, nhìn vượt dãy tường rào
Giống hệt gã trai cùng khổ
Lại suốt một ngày thẩn thơ mãi tới khi chiều đổ
Tim não nề như một nấm mồ hoang
Chàng chợt kêu lên, biết mây kinh hoàng:
“Ôi đau đớn! với tâm hồn xáo động
Ta muốn hay bình còn giữ rượu chăng
Và muốn thấy thung lũng kia tỏ rạng
Đã làm gì với lòng ta để lại đây!
Sao chỉ ít ngày đã đủ thay mọi vật!
Tạo hoá thảnh thơi ơi, sao ngươi rất dễ quên!
Trong biến đổi, sao ngươi làm đứt đoạn
Những sợi u huyền đã nối những trái tim!
Những vòm lá của chúng tôi đã bị người tu sửa!
Cây khắc tên chúng tôi đã chết hoặc chặt rổi
Những hoa hồng của chúng tôi bị ngắt và dập rữa
Bởi lũ trẻ con nhảy qua hố vào chơi
Một bức tường chặn lối vô vòi nước
Trước đây nàng tới uống, khi dạo rừng về
Nàng tiên dịu hiền chụm tay hứng vốc
Và để ngọc trai rơi xuống tràn trề
Người ta lát phẳng phiu các con đường khúc khuỷu
Mà cát thanh làm nổi bật bàn chân
Thật nhỏ nhắn như khoe hình bỡn cợt
Chân ai xinh như cười cạnh chân mình!
Cột mốc bên đường đã trải bao ngày tháng
Mà xưa nàng ưa ngồi để đợi ta
Đã mòn bởi, gặp những chiều chạng vạng
Những cỗ xe gập ghềnh inh ỏi đụng va
Rừng thắt lại nơi này, rừng rộng ra chỗ khác
Những cái gì là chúng tôi hầu hết chết rồi
Và, như một đống tro tàn lạnh ngắt
Mở kỷ niệm xưa gió thổi bạt tơi bời!
Chúng tôi không còn tồn tại nữa sao? Giờ của chúng tôi đã hết
Mặc tiếng kêu than, không ai trả lại mình!
Gió giỡn với cành cây trong khi mà tôi khóc
Nhà cũ nhìn tôi và chẳng nhận ra tôi
Những đôi khác đi qua nơi chúng tôi từng dạo bước
Chúng tôi đã tới đó rồi, những người khác tới thay phiên
Và mộng đẹp hai tâm hồn chúng tôi vẽ phác
Họ sẽ tiếp tục mơ, mà không thể vẹn tuyền
Vâng, tới lượt những lứa đôi mới mẻ
Đến tìm trong chốn yên tĩnh diệu huyền đây
Những gì thiên nhiên tặng cho ái tình e lệ
Nào những giấc mơ màng trang trọng với thơ ngây
Cánh đồng của chúng ta, những lối đi con, những nơi kín đáo
Em thương ơi, lùm cây ấy về ai
Những cô gái khác sẽ tắm vào trơ tráo
Cái dòng nước thiêng liêng chân em đã chạm vào
Thật thế ư, chúng ta luyến ái tại đây cũng là vô bổ
Sẽ chẳng còn lại chút gì của những đồi hoa
Ở đó đôi ta đã giao hoà ngọn lửa!
Tạo vật vô tình đã lấy lại cả rồi ư?
Hãy nói đi hốc đá, suối lành, chùm nho chín mọng
Nhánh trĩu tổ chim, cây cối, bụi bờ
Có phải các ngươi sẽ thì thào với những người khác tới
Có phải các ngươi sẽ hát ca cho người khác vui đùa?
Chúng tôi đã hiểu các bạn biết bao! dịu dàng hay khắc khổ
Chúng tôi đã làm tiếng vang hữu tình cho giọng nói các anh!
Và chúng tôi đã lắng tai, mà không chạm vào bí ẩn
Nghe những tiếng nói sâu xa mà các bạn cũng tâm tình!
Hãy trả lời đi, thung lũng xanh, hãy trả lời đi, thanh tịnh biếc
Hỡi tạo vật ẩn nơi vắng vẻ tuyệt xinh này
Đến lúc hai chúng tôi sẽ ngủ cùng một giấc
Trong tư thế suy tư dưới nấm mộ dày
Thì có phải các bạn vẫn vô tình đến cùng cực vậy
Khi biết chúng tôi nằm, đã chết với tình yêu
Và các bạn vẫn tiếp tục hội hè bình tĩnh ấy
Và cứ mỉm cười, và cứ hát không thôi?
Có phải, cảm nghe chúng tôi dật dờ nơi vắng lặng
Đôi bóng ma rừng với núi nhận ra rồi
Các bạn sẽ không nói với chúng tôi những điều tâm sự
Mà người ta rì rầm khi gặp lại bạn bè xưa?
Có phải các bạn vẫn có thể, không buồn không xót
Thấy bóng chúng tôi dật dờ nơi chân chúng tôi bước trước kia
Và thấy nàng kéo tôi, trong một vòng ôm tẻ ngắt
Về phía một ngọn suối nào than khóc tỉ tê?
Và, nếu đâu đây trong bóng râm chẳng thức
Có cặp tình nhân âu yếm dưới hoa che
Các bạn có thầm thì ở bên tai họ nhắc:
- Anh chị còn sống đây, hãy nghĩ đôi chút đến kẻ tuyền đài
Trời đất chỉ cho ta mượn trong một lúc
Bãi cỏ, cánh rừng, suối nước, lùm cây
Mượn trời biếc, hồ xanh và nội lục
Đặng đặt trái tim ta vào, với mộng thắm tình ngây
Rồi đòi lại. Rồi thổi cho lửa tắt
Rồi dìm trong bóng đêm cái động rạng tình si
Và nói với thung lũng kia, in dấu hồn ta sâu sắc
Rằng hãy xoá vết ta, quên tên tuổi ta đi
Đã thế thì hãy quên chúng tôi đi, ngôi nhà, khoảnh vườn, khóm bóng
Cỏ, hãy lấp thềm xưa, gai, phủ vết chân mờ!
Chim cứ hót! suối cứ tuôn! cành cứ toả!
Những kẻ các bạn quên, sẽ không quên các bạn bao giờ!
Bởi đối với chúng tôi, các bạn chính là bóng dáng tình yêu đó!
Các bạn là khóm cây xanh người ta gặp dọc đường!
Hỡi non nước, các bạn là nơi ẩn náu
Nắm tay nhau chúng tôi đã khóc ròng!
Mọi mê đắm đều xa dần với tuổi
Đem con dao và bộ cải trang theo
Như một đội hát tuồng vừa hát vừa giong ruổi
Bóng khuất xa dần sau đồi đứng cheo veo
Nhưng tình yêu! không có gì xoá ngươi cho được!
Ngươi, ánh lửa rạng soi trong lớp sa mù!
Ngươi giữ chúng ta bằng niềm vui, và nhất là bằng giọt lệ
Lúc trẻ rủa nguyền, già lại muốn ôm ru
Trong những ngày đầu nghiêng về số tuổi
Con người ta hết dự trù, hết mục đích, chẳng tơ mòng
Tự cảm thấy mình chỉ còn là nấm mồ hoang phế
Chôn đức tài và ước vọng viển vông
Khi tâm trí ta xuống tới tận cùng gan ruột
Đếm trong trái tim đã lạnh dường băng
Mỗi đớn đau sa, mỗi hoài bão tắt
Như trên chiến trường, người chết ngổn ngang
Như một người tay cầm đèn tìm kiếm
Tâm trí ta xa sự vật, xa đời
Bước chậm chạp theo một cầu thang khuất khúc
Để tới đáy thê lương của vực thẳm trong người
Thì ở đó, trong một bóng đêm dày đặc
Tâm trí ta, ở chốn tột cùng riêng
Cảm thấy mình cái gì hãy còn xáo động
Đó là em, ôi kỷ niệm thiêng liêng!”
21 tháng mười 1837
Trong bản dịch trên, Thứ Dân và Bùi Hạnh Cẩn dịch 9 đoạn đầu. Phần còn lại cho đến hết do Xuân Diệu dịch, nhưng ông đã bỏ sót đoạn thơ thứ 19 (“Car personne ici-bas ne termine et n’achève”) nên bài thơ chưa hoàn chỉnh.