19/04/2024 18:41Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 29/02/2020 13:56
Vũ Môn tam cấp lãng[1],
Cá dương vây, tôm cũng gắng đua theo.
Trải mấy phen cắp chiếu ôm lều,
Treo tính tự Tôn Sơn[2] ngoài lá biển.
Ư kim thiếp diện tu quân diện,
Quân nhược lai thời đãi dạ lai.[3]
Đã hay rằng thi phận học tài,
Nợ đèn sách năm năm vai xếp nặng.
Lúc tiễn biệt mấy lời tương tặng,
Chắc bà nghè[4], bà cống[5] nay mai.
Bây giờ nhường lại cho ai.
[1] Chữ Hán: 禹門三級浪. Nghĩa; Cửa Vũ Môn ba đợt sóng. Cửa Vũ Môn ở đất Long Môn, tỉnh Tứ Xuyên, có ba cái vực rất to, ăn thông ra sông Trường Giang. Tục truyền cứ đến tháng bảy nước to, cá chép các nơi kéo đến nhảy thi, con nào qua được sẽ hoá rồng, con nào không qua được gục đầu xuống rồi quay về. Khi cá chép nhảy qua được Vũ Môn thì có một chuỗi sấm sét nổ để mừng thành công. Người đời sau dùng điển này để ví học trò thi đỗ. Sách Trạng nguyên ngũ ngôn thi: “Thiếu niên sơ đăng đệ, Hoàng đô đắc ý hồi; Vũ Môn tam cấp lãng, Bình địa nhất thanh lôi” 少年初登第，皇都得意回；禹門三級浪，平地一聲雷 (Tuổi trẻ mới thi đỗ, Ở kinh đắc ý về; Cửa Vũ Môn ba đợt sóng, Một tiếng sấm dậy đất bằng).
[2] Họ tên là Tôn Sơn. Đời Đường, Tôn Sơn đi thi đỗ cuối bảng, bạn bè nghe tin Tôn đỗ kéo đến hỏi thi đỗ thứ mấy, Tôn trả lời tên ghi cuối bảng. Đời sau gọi những người thi trượt là “Danh lạc Tôn Sơn ngoại” 名落孫山外.
[3] Chữ Hán: 於今妾面羞君面，君若來時待夜來. Nghĩa: Ngày nay mặt thiếp thẹn mặt chàng, Nếu chàng về đợi tối hãy về. Lấy từ Tình sử.
[4] Đi thi hội đỗ tiến sĩ gọi là ông nghè. Đời Lê, điện của các vua chúa gọi là nghè.
[5] Đời Lê, thi hương đỗ cử nhân gọi là hương cống.