25/04/2024 21:55Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thể loại khác (ngoài thơ); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Lý
Đăng bởi Vanachi vào 30/08/2018 09:18
Nguyên tác
唐虞之世，畫象而人不犯，不戰而屈人兵，垂衣拱手而天下大治。是以星晨不悖，雷雨弗迷，鳥獸率舞，鳳凰來儀，四夷咸賓，百蠻向化，不知何以臻歟？
朕以藐躬，托于士民之上，夙興夜寐，若涉深淵，未知何道以格乎天地，何德以參乎堯舜？
乃者，儂寇克平，占城來附：洞産黃金，地湧白銀。意者何以致之歟？抑將有以警之歟？
朕甚懼焉，何足以崇美名，尊顯號。卿等議宜停罷。
Phiên âm
Đường Ngu chi thế, hoạch tượng nhi nhân bất phạm, bất chiến nhi khuất nhân binh, thuỳ y củng thủ nhi thiên hạ đại trị. Thị dĩ tinh thần bất bột, lôi vũ phất mê, điểu thú suất vũ, phượng hoàng lai nghi, tứ di hàm tân, bách man hướng hoá, bất tri hà dĩ trăn dư?
Trẫm dĩ miễu cung, thác vu sĩ dân chi thượng, túc hưng dạ mỵ, nhược thiệp thâm uyên, vị tri hà đạo dĩ cách hồ thiên địa, hà đức dĩ tham hồ Nghiêu Thuấn?
Nãi giả, Nùng khấu khắc bình, Chiêm Thành lai phụ: động sản hoàng kim, địa dũng bạch ngân. Ý giả hà dĩ trí chi dư? Ức tương hữu dĩ cảnh chi dư?
Trẫm thậm cụ yên, hà túc dĩ sùng mỹ danh, tôn hiển hiệu. Khanh đẳng nghị nghi đình bãi.Bản dịch của Phạm Tú Châu
Đời Đường Ngu chỉ vẽ hình mà người không dám phạm; không đánh mà khuất phục được quân của người; rũ áo khoanh tay mà thiên hạ bình yên. Cho nên các sao không đi trái, sấm mưa không hỗn loạn, chim muông nhảy múa, phượng hoàng đến chầu, di dịch bốn phương quy thuận, man rợ các miền hướng theo giáo hoà, không hiểu làm thế nào mà được đến như thế!
Trẫm đem tấm thân cô đơn, sống gửi trên (tất cả) sĩ dân, dậy sớm thức khuya, lúc nào cũng (lo sợ) như lội vực sâu, chưa biết lấy đạo gì để thấu trời đất, lấy đức gì để kịp Nghiêu Thuấn.
Vừa rồi giặc Nùng dẹp yên, nước Chiêm quy phụ, hang nảy vàng ròng, đất sinh bạc trắng, ý chừng có điều gì mà được như thế chăng? Hay là có điều gì mà (trời đất) cảnh tỉnh chăng?
Trẫm rất lấy làm lo sợ, sao xứng đáng tôn danh hiệu tốt đẹp! Lời bàn của các khanh nên dẹp bỏ đi.
Theo Đại Việt sử ký toàn thư, tháng năm năm Kỷ Mão (26/5 - 23/6/1039), tức 3 tháng sau khi Lý Thái Tông thân chinh đi đánh Nùng Tồn Phúc ở châu Quảng Nguyên thắng lợi trở về, dân động Vũ Kiến châu Quảng Nguyên dâng một khối vàng sống năm 112 lạng và dân huyện Liên châu Lộng Thạch và châu Định Biên tâu rằng tìm thấy hố bạc trong các xứ này. Do đó tháng sáu năm đó, triều thần bèn họp bàn xin đổi niên hiệu là Càn Phù Hữu Đạo và tăng thêm tôn hiệu cho vua tám chữ “Kim dũng ngân sinh, Nùng bình Phiên phục”. Bài này là của vua đáp lại mấy lời đó.