18/04/2024 16:36Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi hảo liễu vào 17/01/2015 21:14
Nguyên tác
余亦年來抱杞憂，
逢君每欲向君謀。
夷齊未死難分節，
涇渭雖殊可合流。
風捲殱塵饒自散，
山成一簣豈宜休。
三閭執掌能敦睦，
表表尊臣孰與侔。
Phiên âm
Dư diệc niên lai bão Kỷ ưu[1],
Phùng quân mỗi dục hướng quân mưu.
Di Tề[2] vị tử nan phân tiết,
Kinh Vị[3] tuy thù khả hợp lưu.
Phong quyển tiêm trần nhiêu tự tán,
Sơn thành nhất quỹ[4] khởi nghi hưu.
Tam Lư[5] chấp chưởng năng đôn mục,
Biểu biểu tôn thần thục dữ mâu.Dịch nghĩa
Cả năm qua tôi có nhiều chuyện lo
Gặp ông muốn hỏi ông cho rõ
Nếu hai ông Di, Tề chưa chết thì làm sao biết ai trung tiết
Hai dòng sông Kinh, Vị trong đục tuy khác nhau nhưng cùng hợp dòng với nhau được
Gió cuốn bụi tàn bay lên rồi tản mát
Đắp núi sắp thành công sao lại bỏ nghỉ được
Giữ chức Tam Lư để làm cho mọi người vui vẻ hoà thuận
Trong hàng chức quan lớn, có ai dám sánh được với ôngBản dịch của Nguyễn Hữu Vinh
Phiền chuyện đâu đâu mấy bữa chừng
Gặp ông cứ muốn hỏi cho cùng
Bá Tề chưa chết ai trung tiết
Kinh Vị đục trong hợp được dòng
Bụi dấy thành luồng rồi tự cuốn
Sức xây đắp núi chớ ngừng công
Tam Lư chức giữ cầu tình thắm
Quan lớn còn ai sánh với ông
Ất Hợi tức năm 1935.
[1] Lo lắng những chuyện không đâu, không thực tiễn. Sách Liệt tử thiên thuỵ 列子天瑞 chép: “Kỷ quốc hữu nhân ưu thiên địa băng truỵ, thân vong sở ký, phí tẩm thực giả” 杞國有人憂天地崩墜，身亡所寄，廢寢食者 (Có người nước Kỷ lo trời đất sập đổ chết người, mất ăn mất ngủ).
[2] Tức Bá Di 伯夷 và Thúc Tề 叔齊, hai con trai của vua nước Cô Trúc nhà Ân. Chu Vũ Vương đánh chiếm nhà Ân, Bá Di và Thúc Tề nhường ngôi rồi chạy trốn, sau nghĩ thẹn vì ăn cơm nhà Chu nên nhịn đói mà chết.
Ý chỉ tiết lòng trung nghĩa với vua, với nước.
[3] Tên hai con sông thuộc hai tỉnh Thiểm Tây và Cam Túc. Nước sông Vị trong, sông Kinh đục. Khi nước hai sông nhập lại làm một thì đục trong chia rõ rệt. Tục ngữ có câu “Kinh Vị phân minh” 涇渭分明 để chỉ sự khác biệt nhau rõ ràng.
[4] Chỉ mưu chước, công việc sắp thành công nhưng thất bại vì một việc nhỏ xảy ra. Kinh Thi có câu: “Vi sơn cửu nhận, công khuy nhất quỹ” 為山九仞，功虧一簣 (Lấy thước đo núi, sai một chút mà thất bại).
[5] Khuất Nguyên người nước Sở thời Chiến Quốc, làm quan chức Tam lư đại phu, được Sở Hoài Vương trọng dụng. Sau vì Sở Hoài Vương nghe lời dèm pha, không còn tin lời Khuất Nguyên. Lòng yêu nước và tài năng của Khuất Nguyên không được trọng dụng, Khuất Nguyên uất ức làm bài thơ Ly tao 離騷 để tỏ nỗi lòng. Đến đời Tương Vương 襄王 lại bị dèm pha và bị đày đi Giang Nam, Khuất Nguyên thất vọng nhảy xuống sông Mịch La tự tử chết vào ngày 5 tháng 5 âm lịch, tục gọi là tết Đoan Ngọ. Đây ý chỉ chức quan lớn trong triều Nguyễn.