26/04/2024 22:55Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 19/12/2005 23:58
Nguyên tác
江城一臥閱三周，
北望家鄉天盡頭。
麗水錦山皆是客，
白雲紅樹不勝秋。
此身已作樊籠物，
何處重尋汗漫遊。
莫向天涯嘆淪落，
何南今是帝王州。
Phiên âm
Giang thành[1] nhất ngoạ duyệt tam chu,
Bắc vọng gia hương thiên tận đầu.
Lệ Thuỷ, Cẩm Sơn[2] giai thị khách,
Bạch vân hồng thụ bất thăng thu.
Thử thân dĩ tác phàn lung[3] vật,
Hà xứ trùng tầm hãn mạn du.
Mạc hướng thiên nhai thán luân lạc,
Hà Nam kim thị đế vương châu[4].Dịch nghĩa
Nằm ở thành bên sông chốc đã ba năm tròn
Trông về bắc quê nhà ở tận cuối trời
Ở Lệ Thuỷ, Cẩm Sơn vẫn chỉ là khách
Mây trắng cây hồng bao xiết vẻ thu
Thân này đã làm vật trong lồng trong chậu
Còn tìm đâu lại cuộc chơi phóng đãng
Chớ nhìn chân trời mà than thân lưu lạc
Phía nam sông nay đã là đất của vua rồi.Bản dịch của Quách Tấn
Giang thành một đến ba xuân lụn
Ngoảnh lại gia hương nẻo mịt mù
Sông Lệ non Ngân đâu chẳng khách
Cây hồng mây trắng thảy đều thu
Chậu lồng vướng kiếp thôi đành đoạn
Sông nước vui chơi há dễ dầu
Luân lạc phương trời thôi chớ nghĩ
Bờ Nam đã thuộc đất Thần Châu.
[1] Thành bên sông. Đây là thành Động Hải bên sông Nhật Lệ, tức là thành Quảng Bình hiện giờ. Tại Quảng Bình, Nguyễn Du làm Cai Bạ gần bốn năm, từ 1809 đến 1813. Vậy bài này làm khoảng 1811-1812.
[2] Sông Nhật Lệ và núi Cẩm Lý. Sông Nhật Lệ chảy ngang qua tỉnh lỵ, núi Cẩm Lý ở nơi ranh giới. Núi Cẩm Lý còn có tên là Ngân Sơn. Sách Đại Nam nhất thống chí chép rằng: “Xưa có người leo núi bị lạc đường, thoạt thấy một hòn núi sản xuất toàn bạch ngân, rất lấy làm lạ. Lúc trở về nói lại cùng người làng, rồi dẫn nhau theo đường cũ tìm lên núi thì mù mịt không thấy lối đi”. Sách Ô châu cận lục nói rằng: “Cẩm Lý chung linh, túc dĩ sản bạch ngân chi dị” (nghĩa là: Núi Cẩm Lý un đúc khí linh, nên sinh ra bạc trắng rất lạ). Đó là nói về núi này.
[3] Cái cũi, cái lồng để nhốt chim, thú. Đây ý nói mất tự do.
[4] Quảng Bình lúc bấy giờ là một trong bốn dinh lệ thuộc Kinh sư. Đế vương châu tức Kinh sư. Trong bài này tác giả tỏ ý chán việc làm quan muốn trở về vườn nhưng không thể về được vì tấm thân đã trở thành "chim lồng cá chậu" rồi. Rồi lại mượn cảnh Quảng Bình đã thuộc về Kinh sư, để ngụ ý rằng: “Thôi đừng than thở nữa, dù có về vườn cũng ở trong đất nhà vua. Tránh đâu cho khỏi nắng”.