24/04/2024 13:50Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới

Thứ Đông Sơn ngẫu ức Lan Khê ngư giả
次東山偶憶蘭溪漁者

Tác giả: Nguyễn Đề - 阮偍

Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 30/07/2014 14:04

 

Nguyên tác

東魯行車雨雪飛,
偶懷閒客釣魚磯。
二倫情誼心相合,
十載窮通命每違。
不審役形當世事,
何如拭目看時機。
首陽今日無人問,
也任夷齊採盡薇。

Phiên âm

Đông Lỗ hành xa vũ tuyết phi,
Ngẫu hoài nhàn khách điếu ngư ky.
Nhị luân[1] tình nghị tâm tương hợp,
Thập tải cùng thông mệnh mỗi vi.
Bất thẩm dịch hình[2] đương thế sự,
Hà như thức mục khán thời ky (cơ).
Thú Dương[3] kim nhật vô nhân vấn,
Dã nhậm Di Tề[4] thái tận vi.

Dịch nghĩa

Vùng Đông Lỗ xe qua cảnh mưa tuyết bay,
Ngẫu nhiên nhớ người bạn câu cá bên ghềnh đá.
Vừa bằng hữu, vừa anh em, tình kết giao rất hợp,
Nhưng hai bên, lúc cùng lúc đạt, số mệnh lại khác nhau.
Chẳng xét cái sự sai khiến thân xác gánh vác việc đời,
Làm sao mà rụi mắt để thấy được thời cơ.
Chuyện Thú Dương ngày xưa, nay có ai màng hỏi,
Đã để Di Tề đi hái cỏ vi hết rồi.

Bản dịch của phanlang @www.tvvn.org

Đông Lỗ xe vào mưa tuyết bay
Nhớ về nhàn khách thả câu xưa
Hai bên tình bạn lòng tương hợp
Được mất mười năm vận cách chia
Đừng xét hình hài danh lợi buộc
Mà ngắm thời cơ sẽ có khi
Thú Dương giờ đã ai thèm hỏi
Làm Di Tề tạm hái rau vi
Nguyễn Đề là anh ruột của Nguyễn Du nhưng ra cộng tác với Quang Trung, giữ chức Hàn lâm viện thị thư, được cử chức phó đi sứ nhà Thanh hai lần năm 1790 và 1795. Bài này ông làm khi đi sứ và được chép trong Vãn tình di thi hối 晚晴簃詩匯 của Từ Thế Xương nhà Thanh. Lan Khê nay nằm ở phía tây nam huyện Lan Khê, tỉnh Chiết Giang.

[1] Nguyên chú: “Ngư giả dữ ngã phân kiêm huynh đệ bằng hữu cố vân nhị luân” 漁者與我分兼兄弟朋友故云二倫 (Người đánh cá này với tôi kiêm tình vừa anh em vừa bạn bè, nên tôi gọi là ‘nhị luân’).
[2] Chỉ hình hài bị công danh lợi lộc câu thúc chi phối. Đào Tiềm trong Quy khứ lai từ: “Ký tự dĩ tâm vi hình dịch, hề trù trướng nhi độc bi?” 既自以心爲形役,奚惆悵而獨悲? (Đã tự đem lòng cho thể hình sai khiến, sao lại buồn bã, đau thương một mình?).
[3] Tên núi, còn gọi là núi Tây, nơi Bá Di và Thúc Tề ở ẩn.
[4] Hai anh em Bá Di và Thúc Tề con vua nước Cô Trúc đời nhà Thương. Bá Di và Thúc Tề can và không theo Tây bá Cơ Phát diệt vua Trụ tàn bạo. Cơ Phát mang đại quân cùng các chư hầu đánh vua Trụ. Vì vua Trụ tàn bạo mất lòng người nên bị đại bại ở trận Mục Dã, tự thiêu mà chết. Cơ Phát lên ngôi thiên tử, lập ra nhà Chu. Các chư hầu đều tôn thờ nhà Chu, riêng Bá Di và Thúc Tề xấu hổ về việc đã can ngăn vua Chu diệt bạo chúa, bèn cùng nhau thề không ăn thóc nhà Chu. Bá Di và Thúc Tề lên núi Thú Dương, hái rau vi ăn qua bữa. Rau vi không thể nuôi sống được, cuối cùng Thúc Tề và anh đều chết đói tại núi Thú Dương. Trước khi qua đời, Bá Di và Thúc Tề làm bài ca:
Lên núi Tây chừ hái rau vi,
Lấy bạo đổi bạo chừ có hay chi?
Thần Nông, Ngu, Hạ chìm cả rồi, ta biết nơi nào đi?
Đời sau thường dùng hình ảnh Di, Tề để nói về việc đi ở ẩn.

In từ trang: https://www.thivien.net/ » Nguyễn Đề » Thứ Đông Sơn ngẫu ức Lan Khê ngư giả