25/04/2024 03:16Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 12/07/2005 22:35
Nguyên tác
茫茫海水接天樞，
隱約孤祠出小洲。
古木寒連鳧渚暮，
晴煙青引海門秋。
號天相將丹心盡，
撫地瓊崖塊肉無。
笑爾明妃長出塞，
琵琶杯酒勸單于。
Phiên âm
Mang mang hải thuỷ tiếp thiên xu,
Ẩn ước cô từ xuất tiểu chu (châu).
Cổ mộc hàn liên phù chử mộ,
Tình yên thanh dẫn hải môn thu.
Hào thiên tướng tướng[1] đan tâm tận,
Phủ địa Quỳnh Nhai[2] khối nhục[3] vô.
Tiếu nhĩ Minh Phi[4] trường xuất tái,
Tỳ bà bôi tửu khuyến Thiền Vu.Dịch nghĩa
Nước biển mênh mông tận chân trời,
Giữa bãi cát nhỏ thấp thoáng ngôi đền lẻ loi.
Buổi chiều hôm, chòm cổ thụ lạnh lẽo tiếp liền với bến sông đậu đầy chim âu,
Giữa mùa thu, làn khói lúc trời tạnh bay ra phía cửa biển.
Các bậc tướng văn, tướng võ đã dốc hết lòng son, bây giờ đành kêu trời,
Bà Dương Thái hậu khi đến đất Quỳnh Nhai, vỗ đất khóc, vì không còn ai dòng dõi họ Triệu nữa.
Cười cho bà Minh Phi đem thân ra ngoài cửa ải,
Phải gảy đàn tì bà, chuốc rượu mua vui cho chúa Thiền Vu!Bản dịch của Nguyễn Thạch Giang
Mặt nước mênh mông bể lẫn trời,
Ngôi đền thấp thoáng bãi ngoài khơi.
Bến phù chiều tới cây man mác,
Cửa bể thu dồn khói tả tơi.
Khanh tướng uổng bao lòng tiết nghĩa,
Quỳnh Nhai vùi khối thịt mồ côi.
Nực cười cho ả Minh Phi nhé,
Rượu chuốc đàn ngân nịnh chúa Hồi.
Càn Hải tức đền Cờn ở huyện Quỳnh Lưu, Nghệ An, thờ vợ vua Tống Độ Tông. Bà khi đi lánh nạn bị đắm thuyền, được dân địa phương chôn cất và lập đền thờ.
[1] Chỉ Trương Thế Kiệt (tướng võ) và Lưu Tú Phu (quan văn) là bầy tôi nhà Tống, giúp Dương thái hậu và Đế Bính đi trốn. Cả hai đều bị chết đuối.
[2] Chỉ địa danh Nhai Sơn bên eo biển Quỳnh Châu (eo biển giữa bán đảo Lôi Châu và đảo Hải Nam) thuộc tỉnh Quảng Đông, nơi trận Nhai Môn (Nhai Môn hải chiến 崖門海戰 hay Nhai Sơn hải chiến 崖山海戰), là một trận hải chiến giữa nhà Nguyên và nhà Tống diễn ra vào ngày 19 tháng 3 năm 1279 trên vùng biển ngoài khơi Nhai Môn, Quảng Đông. Dù chỉ có lực lượng bằng một phần mười đối phương, quân Nguyên dưới sự chỉ huy của Trương Hoằng Phạm đã đánh bại hoàn toàn quân Tống của Trương Thế Kiệt. Trận chiến khiến cho hơn 10 vạn binh lính, quan lại và người hầu của nhà Tống thiệt mạng trong đó có Tống Đế Bính, ông vua cuối cùng của nhà Tống, do phụ chính đại thần Lục Tú Phu ôm theo để nhảy xuống biển tự vẫn. Trận Nhai Môn đã đánh dấu sự diệt vong của nhà Tống và hoàn thành quá trình chinh phục Trung Quốc của nhà Nguyên.
[3] Khi hay con là Đế Bính chết, Dương thái hậu khóc mà nói rằng: "Ta chịu khổ vì họ Triệu Tống mà giữ gìn một khối thịt này, nay đến nỗi này còn mong gì nữa."
[4] Tức Vương Chiêu Quân, cung nhân của Hán Nguyên Đế, bị gả cho chúa Thiền Vu của Hung Nô. Câu này ý chê Chiêu Quân chịu lấy vua Hung Nô, còn gảy đàn dâng rượu, khác với Dương thái hậu giữ tròn trinh tiết mà chết.