19/04/2024 14:53Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Bắc Tống, Liêu
Đăng bởi tôn tiền tử vào 03/09/2018 08:30
Nguyên tác
寒雞號荒林，
山壁月倒挂。
披衣起視夜，
攬轡唸行邁。
我來夏雲初，
素節今已屆。
高河瀉長空，
勢落九州外。
微風動涼襟，
曉氣清餘睡。
緬懷京師友，
文酒邀高會。
其間蘇與梅，
二子可畏愛。
篇章富縱橫，
聲价相磨蓋。
子美氣尤雄，
萬竅號一噫。
有時肆顛狂，
醉墨洒滂湃。
譬如千里馬，
已發不可殺。
盈前盡珠璣，
一一難柬汰。
梅翁事清切，
石齒漱寒瀨。
作詩三十年，
視我猶後輩。
文詞愈清新，
心意難老大。
譬如妖韶女，
老自有餘態。
近詩尤古談，
咀嚼苦難嘬。
初如食橄欖，
真味久愈在。
蘇豪以氣爍，
舉世徒驚駭。
梅窮獨我知，
古貨今難賣。
二子雙鳳凰，
百鳥之嘉瑞。
雲煙一翱翔，
羽翮一摧鎩。
安得相從游，
終日鳴噦噦。
問胡苦思之，
對酒把新蟹。
Phiên âm
Hàn kê hào hoang lâm,
Sơn bích nguyệt đảo quải[1].
Phi y khởi thị dạ,
Lãm bí niệm hành mại.
Ngã lai hạ vân sơ,
Tố tiết[2] kim dĩ giới.
Cao hà tả trường không,
Thế lạc cửu châu ngoại.
Vi phong động lương khâm,
Hiểu khí thanh dư thuỵ.
Miến hoài kinh sư hữu,
Văn tửu yêu cao hội.
Kỳ gian Tô dữ Mai,
Nhị tử khả uý ái.
Thiên chương phú tung hoành,
Thanh giá tương ma cái.
Tử Mỹ khí vưu hùng,
Vạn khiếu[3] hào nhất ý.
Hữu thời tứ điên cuồng,
Tuý mặc sái bàng bái.
Thí như thiên lý mã,
Dĩ phát bất khả sát.
Doanh tiền tận châu ky,
Nhất nhất nan giản thải.
Mai ông sự thanh khiết,
Thạch xỉ tấu hàn lại.
Tác thi tam thập niên,
Thị ngã do hậu bối.
Văn từ dũ thanh tân,
Tâm ý nan lão đại.
Thí như yêu thiều nữ,
Lão tự hữu dư thái.
Cận thi vưu cổ đạm,
Thư tước khẩu nan soái.
Sơ như thực cảm lãm,
Chân vị cửu dũ tại.
Tô hào dĩ khí thước,
Cử thế đồ kinh hãi.
Mai cùng độc ngã tri,
Cổ hoá kim nan mại.
Nhị tử song phượng hoàng,
Bách điểu chi gia thuỵ.
Vân yên nhất cao tường,
Vũ cách nhất tồi sát.
An đắc tương tòng du,
Chung nhật minh tuế tuế.
Vấn hồ khổ tư chi,
Đối tửu bả tân giải.Dịch nghĩa
Gà lạnh gáy rừng hoang
Trăng treo ngược trên vách núi
Khoác áo dậy nhìn đêm
Lỏng tay cương vừa đi vừa nghĩ
Ta đến đây từ đầu mùa hạ
Nay đã tiết thu sang
Sông Ngân chảy trên trời cao
Thế nước đổ ra bên ngoài chín châu
Gió nhẹ thổi vào vạt áo lạnh
Hơi sương mai làm tỉnh ngủ
Nhớ các bạn ở kinh sư
Rượu văn mời vào cao hội
Trong đó có Tô và Mai
Hai người đáng kính yêu
Nhiều bài thơ có tầm vóc lớn
Tên tuổi và giá trị không kém ai
Khí của Tử Mỹ càng hùng hồn
Như muôn lỗ cùng gào lên một tiếng
Có khi hứng lên như điên như dại
Say vung vẩy mực khắp nơi
Ví như ngựa nghìn dặm
Đã đi khó dừng lại
Trước mặt toàn là châu ngọc
Muốn lựa bỏ bớt đi cũng khó
Ông Mai chủ về trong sáng thiết tha
Mầm đá được dồi rửa trong nước
Đã làm thơ ba mươi năm
Xem ta còn là đàn sau
Văn từ càng trong sáng mới mẻ
Tâm ý chẳng có chút gì già nua
Ví như cô gái yêu kiều
Đến già vẫn duyên dáng
Thơ gần đây vẫn mang chất cổ và nhẹ
Nhấm nháp khó mà nuốt
Như lúc đầu ăn quả trám
Về sau vị còn mãi
Tô với khí hào hùng
Khiến trên trời phải sợ hãi
Cuối cùng chỉ có ta là hiểu Mai
Đồ cổ nay khó bán
Hai người như đôi phượng hoàng
Là chim quý hiếm trong loài chim
Khi bay bổng lên trời cao
Lông, cánh bị xơ xác
Sao được theo cùng đi chơi
Suốt cả ngày kêu ríu rít
Tự hỏi, sao phải nghĩ nhiều như vậy?
Thôi cứ chuốc rượu với món cua đầu mùa.Bản dịch của Lê Xuân Khải
Tiếng gà ran rừng cây
Vách núi trăng treo ngược
Khoác áo nhìn đêm dầy
Lỏng cương lòng nghĩ ngợi
Đầu hạ ta đến đây
Nay tiết thu đã tới
Ngân Hà chảy trên mây
Thế ngoài chín châu đổ
Gió lạnh vạt áo bay
Hơi mai làm tỉnh ngủ
Nhớ bạn kinh sư hoài
Văn rượu mời cao hội
Trong đó Tô và Mai
Hai người đáng yêu kính
Tầm cỡ bao chương bài
Tên tuổi ngang nhau nổi
Tử Mỹ khí càng oai
Muôn lỗ gào một tiếng
Như điên dại hứng say
Mực tay vung vẩy khắp
Như ngựa nhìn dặm dài
Đã đi thế khó giảm
Trước mặt châu ngọc đầy
Thảy thảy khó chọn bỏ
Chủ thanh thiết ông Mai
Mầm đá dồi nước lạnh
Thơ ba mươi năm nay
Đàn sau nhìn ta thế
Văn từ càng sáng tươi
Không già nua ý tứ
Như cô gái yêu kiều
Về già vẫn duyên dáng
Càng xưa nhạt thơ nay
Nhấm nháp càng khó nuốt
Như trám ban đầu nhai
Vị đậm còn đọng mãi
Khí mạnh Tô không hai
Khiến đời thêm sợ hãi
Mai chỉ riêng ta hay
Đồ cổ nay bán khó
Dôi phượng hoàng hai người
Trong trăm chim chim quý
Mây mù tung cánh bay
Lông, cánh rồi xơ xác
Sao được theo cùng chơi
Cả ngày kêu ríu rít
Sao cứ nghĩ thế này
Rót rượu nhắm cua mới.
Bài này tuyển từ Âu Dương Văn Trung toàn tập quyển hai (Cư sĩ tập), bản Tứ bộ bị yếu. Thuỷ Cốc nay ở tây bắc huyện Hoàn, Hà Bắc. Năm Khánh Lịch thứ 4 (1044), Âu Dương Tu làm đô chuyển vận sứ Hà Bắc, Thuỷ Cốc nằm trong hạt. Một sáng thu tinh mơ, gà vừa gáy sáng lần đầu, tác giả xuất phát từ Thuỷ Cốc, một mình đi trên đường núi, nghĩ đến những cuộc hội họp văn rượu cùng các bạn ở kinh sư, đặc biệt là Tô Thuấn Khâm và Mai Nghiêu Thần, với những bài thơ, bài ca mà hàng hàng như châu như ngọc với các thể Vãn Đường, Hương Sơn, Tây Côn lưu hành vào đầu Tống mà nói thì thơ ca của Tô Mai đều thể hiện một khuynh hướng mới phát triển. Tác giả ca ngợi Tô Mai, cũng tức là cổ vũ cho phong cách mới của thơ ca.
[1] Trăng hạ huyền (cuối tháng) cong xuống phía dưới nên gọi là treo ngược.
[2] Mùa thu. Theo ngũ hành, lấy kim thuộc mùa thu, màu trắng, nên gọi mùa thu là tố tiết.
[3] Trang tử, Tề vật luận: “Đại khối ý khí, kỳ danh vi phong… tác tắc vạn khiếu nộ hào” (Khối lớn khí, tên gọi là gió… phát tác thì muôn lỗ đều gào thét). Câu này hình dung thơ ca của Tô Thuấn Khâm giàu khí thế.