20/04/2024 09:23Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Cổ phong (cổ thể); Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Thịnh Đường
Đăng bởi Vanachi vào 04/03/2014 20:55
Nguyên tác
江心蟠石生桃竹，
蒼波噴浸尺度足。
斬根削皮如紫玉，
江妃水仙惜不得。
梓潼使君開一束，
滿堂賓客皆歎息。
憐我老病贈兩莖，
出入爪甲鏗有聲。
老夫復欲東南征，
乘濤鼓枻白帝城。
路幽必為鬼神奪，
拔劍或與蛟龍爭。
重為告曰：
杖兮杖兮，爾之生也甚正直，
慎勿見水踴躍學變化為龍。
使我不得爾之扶持，
滅跡於君山湖上之青峰。
噫，風塵澒洞兮豺虎咬人，
忽失雙杖兮吾將曷從。
Phiên âm
Giang tâm bàn thạch sinh đào trúc[1],
Thương ba phún tẩm xích độ túc.
Trảm căn tước bì như tử ngọc,
Giang phi thuỷ tiên tích bất đắc.
Tử Đồng[2] sứ quân khai nhất thúc,
Mãn đường tân khách giai thán tức.
Liên ngã lão bệnh tặng lưỡng hành,
Xuất nhập trảo giáp khanh hữu thanh.
Lão phu phục dục đông nam chinh,
Thừa đào cổ duệ Bạch Đế[3] thành.
Lộ u tất vị quỷ thần đoạt,
Bạt kiếm hoặc dữ giao long tranh.
Trùng vi cáo viết:
Trượng hề trượng hề, nhĩ chi sinh dã thậm chính trực,
Thận vật kiến thuỷ dũng dược học biến hoá vi long[4].
Sử ngã bất đắc nhĩ chi phù trì,
Diệt tích ư Quân sơn[5] hồ thượng chi thanh phong.
Y, phong trần hống động hề sài hổ giảo nhân,
Hốt thất song trượng hề ngô tương hạt tòng.Dịch nghĩa
Giữa dòng sông nơi kè đá có loại đào trúc,
Sóng xanh tưới nhuần nên cao chừng cả thước.
Chặt gốc, bóc vỏ thấy bên trong đỏ như ngọc,
Các thần sông, tiên dưới nước có tiếc cũng chẳng được.
Quan sứ quân Tử Đồng mở ra một bó,
Khách khứa cả nhà đều trân trố ngạc nhiên.
Thương ta thân già lại bệnh nên tặng hai cái,
Để đi vào đi ra, nó kêu kẽo kẹt dưới móng tay.
Lão già này lại muốn đi về phía đông nam ngay,
Cưỡi sóng vung chèo tới thành Bạch Đế.
Đường xá vắng vẻ nên sợ quỷ thần chiếm mất,
Rút gươm ra định cùng chiến đấu với rồng, cá sấu.
Ta lại nói cho mày biết:
Gậy ơi gậy, đời mày từ lúc sinh ra vốn rất ngay thẳng,
Cẩn thận khi thấy nước chớ nhẩy chồm chồm mà học đòi biến hoá như rồng.
Khiến ta không có được sự giúp đỡ của mày,
Mất dấu ở núi Quân, ngọn núi xanh trong hồ kia.
Ôi lồng lộng cõi đời này, hổ sói giết người,
Bỗng dưng mất hai cái gậy, ta biết trông cậy ai đây!Bản dịch của Nhượng Tống
Trúc mọc giữa sông trên đá lũa
Sóng biếc tưới, phun, tầm thước đủ
Chặt gốc, róc da như ngọc đỏ
Tiên nước, thần sông tiếc nhăn nhó
Ông lớn Tử Đồng rỡ một bó
Khách ngồi đều khen: của hiếm có
Thương ta già yếu, tặng đôi cây
Theo bước kêu dòn dưới móng tay
Đông nam lão lại muốn sang ngay
Cưỡi sóng buông thuyền khắp đó đây
Đường vắng lo khi ma quỷ cướp
Guơm thiêng tuốt bảo rắn rồng bay
Nhân ta lại dặn điều này:
Gậy ơi! Gậy ơi! Đời mi sinh ra vốn ngay thẳng
Xin chớ thấy nước, vội chờm hớp mong hoá làm rồng
Khiến ta chẳng được sức mi giúp đỡ
Bên hồ, đỉnh núi, tha hồ lui tới chơi dong
Trời ơi! Hùm sói thịt người chừ, gió bụi lung tung
Bỗng không mất gậy chừ, nhờ cậy ai cùng
(Năm 763)
Nguyên chú: “Trúc kiêm khả vi điệm, danh đào sinh” 竹兼可為簟，名桃笙 (Trúc này cũng có thể làm chiếu, gọi là chiếu đào). Chương lưu hậu tên là Chương Di.
Lúc ở Tử Châu, Đỗ Phủ được Chương Di (làm lưu hậu Đông Xuyên kiêm thứ sử Tử Châu, cũng là bạn đồng liêu khi cùng làm việc dưới trướng tiết độ sứ Tây Xuyên là Nghiêm Vũ) tặng một đôi gậy đào trúc, nên viết cám ơn họ Chương. Nhân họ Chương lạm quyền có ý tạo phản triều đình, nên cuối bài tác giả vịnh cây gậy mà ngầm khuyên bảo đương sự.
[1] Loại trúc có vỏ đỏ như màu hoa đào.
[2] Chỉ Chương lưu hậu.
[3] Thành do Công Tôn Thuật xây rồi xưng đế khi Vương Mãng cướp ngôi nhà Tiền Hán, di chỉ nay trong huyện Phụng Tiết tỉnh Tứ Xuyên.
[4] Ý khuyên Chương chớ làm phản. Theo Thần tiên truyện, Phí Trường Phòng theo Hồ Công học đạo, khi về được Hồ Công cho gậy đào trúc và bảo trường Phòng cưỡi lên cây gậy này mà về nhà. Trường Phòng nghe lời, cưỡi lên tưởng như ngủ mê về đến nhà, sau đó gậy hoá ra rồng xanh mà đi mất. Tác giả hàm ý cảnh cáo Chương Di có ý định làm phản triều đình. Năm 764 Nghiêm Vũ lại tới Thành Đô trấn nhậm và trước khi về triều đã bãi chức lưu hậu và giết Chương Di.
[5] Tên quả núi nổi lẻ loi giữa hồ Động Đình trong tỉnh Hồ Nam.