21/04/2024 02:42Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vodanhthi vào 09/12/2009 17:55
Nguyên tác
晚來才盡遇機難，
誰料懸車復據鞍。
萬里征途憂日短，
十年病骨夢河乾。
遠軍重鎭聲仍壯，
外敵遙聞腑亦寒。
況是德星相聚處，
籌樓夜夜獨憑欗。
Phiên âm
Vãn lai tài tận ngộ cơ nan,
Thuỳ liệu huyền xa[1] phục cứ an.
Vạn lý chinh đồ ưu nhật đoản,
Thập niên bệnh cốt mộng hà càn.
Viễn quân trọng trấn thanh nhưng tráng,
Ngoại địch dao văn phủ diệc hàn.
Huống thị đức tinh[2] tương tụ xứ,
Trù lâu[3] dạ dạ độc bằng lan.Dịch nghĩa
Cuộc đời như bóng đã xế chiều, tài năng đã sút kém, lại gặp thời cơ khốn khó,
Nhờ ai treo giúp cỗ xe công để về vườn ngồi trên yên ngựa nhà.
Đường chinh chiến kéo dài muôn dặm, thường lo những ngày ngắn,
Bệnh cốt đã mười năm, chiêm bao thấy nước sông đã cạn.
Ở các trọng trấn vẫn vang tiếng quân ta là quân hùng tráng,
Khiến kẻ địch ngoài xa nghe tiếng đồn cũng đã lạnh gan.
Huống gì “đức tinh” của ngài đang được tụ lại một nơi,
Đêm đêm tựa lan can Trù lâu để tính toán thời cuộc.Bản dịch của Trần Bá Chí
Cuối đời tài kiệt vận gian nan,
Ai giúp treo xe trở lại làng.
Chinh chiến đường dài ngày sợ tối,
Mộng tin sông cạn báo đời tàn.
Quân ta trong trấn sức còn tráng,
Giặc ngoại nghe đồn cũng nát gan.
May mắn “Đức tinh” còn chói lọi,
Đêm ngồi lầu kín tựa lan can.
Trần Tổng đốc (Chế đài) là Trần Đình Túc (?–1892), quê huyện Gio Linh tỉnh Quảng Trị. Ông đậu cử nhân 1842, thời Tự Đức làm Biện lý bộ Hình. Năm 1868 ông nhận lệnh đi công cán ở Hồng Công, rồi về làm Tuần phủ Hà Nội, làm Tán tương quân vụ Tam Tuyên (Sơn Tây, Hưng Hoá, Tuyên Quang). Năm 1873 quân Pháp đánh thành Hà Nội lần thứ nhất, ông được làm Tổng trấn Hà Nội, cùng với Hoàng Hữu Thường, Nguyễn Trọng Hợp, Trương Gia Hội thương lượng với Pháp mọi việc ở Bắc Kỳ. Năm 1880 Hoàng Diệu ra thay làm Tổng đốc Hà Nội, ông vào Huế làm Thượng thư bộ Lễ. Năm 1882 Pháp đánh Hà Nội lần thứ hai, ông được cử làm Khâm sai đại thần ra Bắc điều đình, rồi lại làm Tổng đốc Hà Nội. Năm 1891 được gia hàm Hiệp biện đại học sĩ, năm 1892 ông mất.
Bùi sứ công tức Bùi Văn Dị. Doanh trại Lâm Thú chưa rõ ở đâu.
Bản phiên âm và chú thích của PGS.TS sử học Trần Bá Chí, bản dịch nghĩa của NXB Hải Phòng.
[1] Treo xe. Truyện Trương Kiệm trong Hậu Hán thư có câu “Đóng cửa treo xe, ta thôi chính sự”. Bia Trần Thái Khâu có câu “Treo xe cáo lão”.
[2] Ngôi sao chủ về nhân đức.
[3] Do thời Đường, tể tướng Lý Đức Dụ là nhà giàu sang nhất thời ấy, dựng lầu Trù biên để đêm vắng ngồi tính toán công việc bên ngoài.