25/04/2024 11:39Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi hongha83 vào 08/04/2020 08:03
Nguyên tác
濟世經綸誓服勞，
英英氣概萬人豪。
崢嶸議論鳴陽鳳，
滕踏威棱得雨蛟。
金馬玉堂乘寵厚，
青都紫府策名高。
聖神鼓舞機諴妙，
姤用包瓜泰茹茅。
Phiên âm
Tế thế kinh luân thệ phục lao,
Anh anh khí khái vạn nhân hào.
Tranh vanh nghị luận minh dương phượng[1],
Đằng đạp uy lăng đắc vũ giao[2].
Kim mã ngọc đường thừa sủng hậu,
Thanh đô tử phủ sách danh cao.
Thánh thần cổ vũ cơ hàm diệu,
Cấu dụng bao qua Thái nhữ mao[3].Dịch nghĩa
Giúp đời trị nước, thề quyết vượt gian lao
Khí phách hiên ngang bằng vạn người hào kiệt
Bàn luận sắc bén như tiếng chim phượng hót chào mặt trời lên
Uy thế vươn cao tựa giao long được mưa
Thừa hưởng ơn hậu đãi, có được nhà ngọc ngựa vàng
Tên trong sử sách nêu cao, được phủ tía đô thanh
Được thánh thần cổ vũ, cơ trời ràng buộc diệu kỳ
Gặp quẻ “Cấu” thì dùng quả dưa, quẻ “Thái” thì dùng cỏ tranhBản dịch của Lâm Giang
Giúp đời trị nước vượt gian nguy
Khí phách hiên ngang ít kẻ bì
Gặp nắng phượng kêu lời sắc sảo
Được mưa rồng cuốn thế uy nghi
Nhà vàng thừa hưởng ơn dào dạt
Sử sách nêu tên việc diệu kỳ
Ràng buộc cơ trời, thần cổ vũ
Hanh thông bế tắc phải lo chi
Bài thơ này hoạ bài Ngự chế kỳ khí thi của Lê Thánh Tông.
[1] Tiếng chim phượng hót chào mặt trời lên. Kinh Thi phần Đại Nhã có câu: “Phượng hoàng minh hỹ vu bỉ triêu dương” (chim phượng kêu vào lúc mặt trời ban mai) để tả cảnh tượng thái bình thịnh trị.
[2] Giao long được mưa. Do câu của Chu Du trong Tam quốc chí: “Lưu Bị phi cửu khuất vi nhân dụng giả, khủng giao long đắc vân vũ chung phi trì trung vật dã” (Lưu Bị đâu phải là hạng chịu để người sai khiến, e rằng con giao long một khi gặp được mây mưa thì nó không phải là con vật ở trong ao).
[3] Quẻ Cấu, quẻ Thái: tên các quẻ trong Kinh Dịch, nói về sự bế tắc hay hanh thông. Lời tượng trưng trong quẻ Thái bàn rằng: người quân tử khi tiến lên ắt là kéo cả bạn bè tốt ra giúp, cũng như khi nhổ cỏ, nhổ được rễ cái thì toàn bộ rễ con cũng theo lên vậy.