20/04/2024 21:25Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Hậu Lê, Mạc, Trịnh-Nguyễn
Đăng bởi Thânthơ vào 04/03/2008 23:15
Nguyên tác
巨浸汪洋潮百川，
亂山碁布碧連天。
壯心初感咸三股，
信手遙提巽二權。
宸北摳機森虎旅，
海東烽燧熄狼煙。
天南萬古山河在，
正是修文偃武年。
Phiên âm
Cự tẩm uông dương triều bách xuyên,
Loạn sơn kỳ bố bích liên thiên.
Tráng tâm sơ cảm Hàm tam cổ,
Tín thủ dao đề Tốn nhị quyền.
Thần bắc khu cơ sâm hổ lữ,
Hải đông phong toại tức lang yên.
Thiên Nam vạn cổ sơn hà tại,
Chính thị tu văn yển vũ niên.Dịch nghĩa
Nước lớn mênh mông, trăm sông chầu vào,
Núi non, la liệt rải rác như quân cờ, vách đá liền trời.
Có tráng trí, nhưng lúc mới dựng nghiệp vẫn theo người, như quẻ Hàm hào cửu tam (đã định),
Nay một tay mặc sức tung hoành, quyền uy như thần gió.
Phía bắc, bọn giặc giã như hùm beo đã dẹp yên,
Vùng biển phía đông, khói chiến tranh đã tắt.
Muôn thuở trời Nam, non sông bền vững,
Bây giờ chính là lúc giảm việc võ, tu sửa việc văn.Bản dịch của Trần Nhuận Minh
Nhận nước trăm năm sóng cuộn đầy
Núi bày cờ thế, biếc liền mây
Xưa theo người khác luôn bền chí
Giờ đã tung hoành một chớp tay
Đế chủ điệp trùng quân hổ mạnh
Hải Đông đã tắt khói lang bay
Trời Nam muôn thuở non sông vững
Yển vũ tu văn dựng nước này.
Thiên Nam động chủ tức vua Lê Thánh Tông (tác giả).
Bài thơ này viết bằng chữ Hán trên vách núi Bài Thơ, tỉnh Quảng Ninh. Bài thơ được viết lúc vua 26 tuổi, đã lên ngôi được 8 năm: “Tháng hai, mùa xuân, năm Quang Thuận thứ 9 (1468), ta chỉ huy sáu quân duyệt võ trên sông Bạch Đằng. Hôm ấy gió hoà cảnh đẹp, biển không nổi sóng, ta vượt qua Hoàng Hải, đi tuần An Bang, đóng quân dưới núi Truyền Đăng, bèn mài đá đề một bài thơ”. Bài thơ này lâu ngày đã bị hao mòn, chữ mờ nên có một số dị bản.
Núi Bài Thơ có tên chữ Hán là Truyền Đăng, tên Nôm là Rọi Đèn, do tương truyền xưa lính thú gác trên núi hễ có giặc giã đến thì đốt lửa báo về kinh thành. Nhờ bài thơ này mà núi được là Bài Thơ.
Năm 1729, chúa Trịnh Cương khi đem quân đi tuần qua đây, có thơ hoạ lại bài này và khắc trên một bia đá.