20/04/2024 13:18Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ca trù (hát nói); Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi tôn tiền tử vào 05/02/2020 16:59
Mưỡu:
Đưa thoi[1] trải mấy xuân tròn,
Trước thềm Vương, Tạ[2] nay còn dấu xưa.
Mối tình chân đã vương tơ[3],
Những nhà bách tính nên chừa chớ qua.
Nói:
Khả liên Phi Yến[4],
Chốn Hán cung nức tiếng bấy nhiêu lâu.
Vẻ gương loan[5] vằng vặc trên lầu,
Xui lòng khách Phượng cầu[6] thêm khắc khoải.
Thi nhân lão khứ Oanh Oanh tại[7],
Công tử quy lai yến yến mang[8].
Lầu Vũ Ninh[9] bóng ác mấy hôn hoàng,
Nào đôi lứa uyên ương[10] ai đó tá.
Đền Đồng Tước[11] ra tay mở khoá,
Mượn thư hồng giãi tỏ tấm tình chung.
Ước ao cá nước mây rồng[12].
[1] Truyện Kiều: “Ngày xuân con én đưa thoi, Thiều quang chín chục đã ngoài sáu mươi”.
[2] Bài Ô Y hạng của Lưu Vũ Tích: “Cựu thời Vương Tạ đường tiền yến, Phi nhập tầm thường bách tính gia” 舊時王謝堂前燕，飛入尋常百姓家 (Chim én nơi lâu đài họ Vương họ Tạ ngày trước, Nay bay vào những nhà dân chúng bình thường). Vương Đạo 王導 và Tạ An 謝安 là hai thế gia vọng tộc ở ngõ Ô Y. Vương Đạo là khai quốc công thần đời Tấn, Tạ An là tướng chỉ huy trận chiến Phì Thuỷ.
[3] Đời Tấn, vợ Vệ Kính Du là Vương thị, năm 16 tuổi goá chồng, nàng cắt đi một tai, thề không tái giá. Ở trước cửa có đôi chim yến thường hay đi chơi với nhau, bỗng một hôm thấy còn có một con bay về, nàng bèn lấy sợi tơ hồng buộc vào chân chim rồi thả cho bay đi. Năm sau chim yến lại bay về một mình, chân vẫn còn sợi tơ hồng như cũ. Nàng cảm khái vịnh một bài thơ: “Tích niên hệ ti khứ, Kim niên hoàn độc quy; Chủ nhân ân nghĩa trọng, Bất nhẫn phục song phi” 昔年繫絲去，今年還獨歸；主人恩義重，不忍復雙飛 (Năm trước buộc thơ thả đi, Năm sau lại một mình về; Chủ nhân ân nghĩa nặng, Nên không nỡ lại bay có đôi).
[4] Chữ Hán: 可憐飛燕. Nghĩa: Khá thương nàng Phi Yến. Triệu Phi Yến là hoàng hậu từng được sủng ái của Hán Thành Đế, nổi tiếng xinh đẹp và múa hay, nhưng sau bị vu oan nên bị đày ra cung Trường Tín chăm sóc hoàng thái hậu. Thơ Thanh bình điệu của Lý Bạch: “Tá vấn Hán cung thuỳ đắc tự, Khả liên Phi Yến ỷ tân trang” 借問漢宮誰得似，可憐飛燕倚新粧 (Xin hỏi trong cung thời Hán có ai được như vậy, Thương cho nàng Phi Yến phải tô điểm).
[5] Cổ thi: “Lâu đầu loan kính yến khuy trang” 樓頭鸞鏡燕窺粧 (Ở trên lầu chim yến ngắm gương loan mà trang điểm).
[6] Đời Hán, Tư Mã Tương Như gảy khúc đàn Phượng cầu hoàng để trêu ghẹo nàng Trác Văn Quân.
[7] Chữ Hán: 詩人老去鶯鶯在. Nghĩa: Thi nhân đi mãi, nàng Oanh Oanh còn đó.
[8] Chữ Hán: 公子歸來燕燕忙. Nghĩa: Công tử về rồi để yến yến thương.
[9] Tình sử: “Vũ Ninh lâu thượng kỷ hoàng hôn, Yến tử cư chi hợp đoạn hồn” 武寧樓上幾黃昏，燕子居之合斷魂 (Trên lầu Vũ Ninh mấy độ hoàng hôn, Chim yến ở đây cũng não lòng).
[10] Khúc Phượng cầu hoàng của Tư Mã Tương Như có câu: “Hà đương giao cảnh vi uyên ương” 何當交頸為鴛鴦 (Mong sao được giao đầu lại làm đôi chim uyên ương).
[11] Đời Tam Quốc, Tào Tháo thường nói với tả hữu: Nếu phá được Đông Ngô, sẽ bắt Đại Kiều và Tiểu Kiều nhốt vào đài Đồng Tước để mua vui lúc tuổi già.
[12] Ca dao: “Tình cờ bắt gặp nàng đây, Như nước gặp cá như mây gặp rồng”.