25/04/2024 21:14Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Vãn Đường
Đăng bởi hongha83 vào 29/05/2008 06:00
Nguyên tác
秋深橡子熟，
散落榛蕪岡。
傴傴黃發媼，
拾之踐晨霜。
移時始盈掬，
盡日方滿筐。
幾曝複幾蒸，
用作三冬糧。
山前有熟稻，
紫穗襲人香。
細獲又精舂，
粒粒如玉璫。
持之納於官，
私室無倉箱。
如何一石餘，
只作五鬥量。
狡吏不畏刑，
貪官不避贓。
農時作私債，
農畢歸官倉。
自冬及於春，
橡實誑饑腸。
吾聞田成子，
詐仁猶自王。
籲嗟逢橡媼，
不覺淚沾裳。
Phiên âm
Thu thâm tượng tử thục,
Tán lạc trăn vu cương.
Ủ ủ hoàng phát ảo,
Thập chi tiễn thần sương.
Di thì thuỷ doanh cúc,
Tận nhật phương mãn khuông.
Kỷ bộc phức kỷ chưng,
Dụng tác tam đông lương.
Sơn tiền hữu thục đạo,
Tử tuệ tập nhân hương.
Tế hoạch hựu tinh thung,
Lạp lạp như ngọc đương.
Trì chi nạp ư quan,
Tư thất vô thương tương.
Như hà nhất thạch dư,
Chỉ tác ngũ đấu lường.
Giảo lại bất uý hình,
Tham quan bất tỵ tang.
Nông thì tác tư trái,
Nông tất quy quan thương.
Tự đông cập ư xuân,
Tượng thực cuống cơ trường.
Ngô văn Điền Thành Tử[1],
Trá nhân do tự vương.
Dụ ta phùng tượng ảo,
Bất giác lệ triêm thường.Dịch nghĩa
Cuối thu, quả dẻ chín,
Rụng rải rác trên đồi đầy gai góc.
Một bà lão lưng còng, tóc ngả màu vàng,
Dẫm lên lớp sương mai để nhặt,
Khá lâu mới được một vốc tay,
Cả ngày mới được đầy rổ.
Rồi phơi đi, hấp lại mấy lần,
Để làm lương ăn trong ba tháng đông.
Trước núi có đồng lúa chín,
Những bông lúa tím sẫm, ngào ngạt hương thơm.
Gặt lượm cẩn thận, xay giã kỹ càng,
Những hạt gạo trắng muốt như ngọc.
Đem gạo nộp cho quan,
Là kho nhà trống trơn.
Tại sao hơn một thạch gạo,
Mà chỉ tính có năm đấu?
Bọn gian lại chẳng sợ phép nước,
Lũ tham quan không kiêng dè việc ăn của đút lót.
Đang vụ phải đi vay để cày cấy,
Gặt về, kho nhà nước thu vào hết.
Từ mùa đông đến mùa xuân,
Lấy quả dẻ để đánh lừa dạ dày.
Ta nghe xưa có Điền Thành Tử,
Chỉ nhân nghĩa vờ mà dựng được nghiệp vua.
Than ôi! gặp bà nhặt hạt dẻ,
Bỗng dưng lệ rơi thấm áo xiêm.Bản dịch của Khương Hữu Dụng
Cuối thu, quả dẻ chín
Rụng lăn dưới cỏ đồi
Lưng còng, bà tóc bạc
Nhặt dẻ, đạp sương mai
Hồi lâu được một nắm
Hết ngày đầy giỏ cời
Mấy lần phơi, lần hấp
Để cuối đồng cầm hơi
Trước núi có lúa chín
Bông tím, hương ngát mùi
Sàng kỹ lại giã sạch
Hạt hạt như ngọc trai
Thuế quan đem nộp tất
Vựa nhà không hột rơi
Cớ sao già một thạch
Chỏ còn năm đấu thôi
Lại không sợ phép nước
Quan cướp giữa ban ngày
Giữa mùa vay chủ nợ
Cuối mùa đổ cho người
Mùa đông đến mùa xuân
Hạt dẻ dối dạ dày
Ta nghe Điền Thành Tử
Giả nhân nghĩa, lên ngôi
Ôi, gặp bà nhặt dẻ
Bất giác lệ tuôn dài!
[1] Tể tướng nước Tề thời Chiến Quốc, cố ý mua chuộc lòng người, nên dùng đấu lớn cho dân vay thóc, và khi thu về vẫn tính số đấu đã vay, nhưng dùng đấu nhỏ hơn, về sau con cháu làm vua nước Tề.