25/04/2024 05:25Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Nước: Pháp
Đăng bởi tôn tiền tử vào 10/09/2017 17:35
Nguyên tác
On ne peut trop louer trois sortes de personnes ;
Les Dieux, sa Maîtresse, et son Roi.
Malherbe le disait : j’y souscris quant à moi :
Ce sont maximes toujours bonnes.
La louange chatouille, et gagne les esprits.
Les faveurs d’une belle en sont souvent le prix.
Voyons comme les Dieux l’ont quelquefois payée.
Simonide avait entrepris
L’éloge d’un Athlète ; et la chose essayée,
Il trouva son sujet plein de récits tout nus.
Les parents de l’Athlète étaient gens inconnus,
Son père un bon Bourgeois ; lui sans autre mérite ;
Matière infertile et petite.
Le Poète d’abord parla de son Héros.
Après en avoir dit ce qu’il en pouvait dire ;
Il se jette à côté ; se met sur le propos
De Castor et Pollux ; ne manque pas d’écrire
Que leur exemple était aux lutteurs glorieux ;
Élève leurs combats, spécifiant les lieux
Où ces frères s’étaient signalés davantage.
Enfin l’éloge de ces Dieux
Faisait les deux tiers de l’ouvrage.
L’Athlète avait promis d’en payer un talent :
Mais quand il le vit, le galant
N’en donna que le tiers, et dit fort franchement
Que Castor et Pollux acquitassent le reste.
Faites-vous contenter par ce couple céleste.
Je vous veux traiter cependant.
Venez souper chez moi, nous ferons bonne vie.
Les conviés sont gens choisis,
Mes parents, mes meilleurs amis.
Soyez donc de la compagnie.
Simonide promit. Peut-être qu’il eut peur
De perdre, outre son dû, le gré de sa louange.
Il vient, l’on festine, l’on mange.
Chacun étant en belle humeur,
Un domestique accourt, l’avertit qu’à la porte
Deux hommes demandaient à le voir promptement.
Il sort de table, et la cohorte
N’en perd pas un seul coup de dent.
Ces deux hommes étaient les gémeaux de l’éloge.
Tous deux lui rendent grâce, et pour prix de ses vers
Ils l’avertissent qu’il déloge,
Et que cette maison va tomber à l’envers.
La prédiction fut vraie ;
Un pilier manque ; et le plafond
Ne trouvant plus rien qui l’étaie,
Tombe sur le festin, brise plats et flacons,
N’en fait pas moins aux Échansons.
Ce ne fut pas le pis ; car pour rendre complète
La vengeance due au Poète,
Une poutre cassa les jambes à l’Athlète,
Et renvoya les conviés
Pour la plupart estropiés.
La renommée eut soin de publier l’affaire.
Chacun cria miracle ; on doubla le salaire
Que méritaient les vers d’un homme aimé des Dieux.
Il n’était fils de bonne mère
Qui les payant à qui mieux mieux,
Pour ses ancêtres n’en fît faire.
Je reviens à mon texte, et dis premièrement
Qu’on ne saurait manquer de louer largement
Les Dieux et leurs pareils : de plus, que Melpomène
Souvent, sans déroger, trafique de sa peine :
Enfin qu’on doit tenir notre art en quelque prix.
Les Grands se font honneur dès lors qu’ils nous font grâce.
Jadis l’Olympe et le Parnasse
Étaient frères et bons amis.Bản dịch của Đàm Duy Tạo
Có ba vị tha hồ ta tán:
Vua, thiên thần và bạn tình nương,
Ấy câu châm ngữ ngọc vàng.
Mà thầy Man-Lẹp dạy làng thơ văn.
Lời tán tụng mơn man siêu dạ,
Coi thiên thần đền trả sao đây
Si-mo-nit định ra tay
Tặng nhà lực sĩ thơ hay một bài.
Thấy sự thực thi tài không đẹp,
Khó đem vào gò ép nên thơ:
Tổ tiên danh giá trụi trơ,
Mẹ cha cũng chỉ khù khờ vậy thôi,
Mà hắn cũng không tài đặc sắc;
Rõ nguồn văn bế tắc khô khan.
Nhà thơ theo sáo viết tàn,
Tán bừa lực sĩ mở màn áng văn.
Rồi quay tán con thần Tích Lịch.
Là Cat-To, Pon-Luých hai ông.
Nêu gương lẫm liệt soi chung.
Tán dương hết thẩy chiến công vang trời;
Bao nhiêu chỗ các ngài xuất sắc.
Tả đủ ra siêu cực vô biên;
Tụng thần đoạn ấy liên miên.
Chia ba tác phẩm hết nguyên hai phần.
Lực sĩ thấy lời văn hùng vĩ,
Hẹn đền ơn thi sĩ lạng vàng.
Nhưng khi cạn kẽ xem tường,
Ba phần vàng nọ bỗng chàng bớt hai,
Và thẳng cánh trả lời thi sĩ:
“Phần thiếu đòi hai vị thiên thần.
Nhưng sao làng vẫn mang ơn,
Kính bầy dạ yến tình thân xin mời.
Tiệc long trọng tình người lựa chọn:
Song thân tôi và bọn thâm giao.
Chiếu tình ngưỡng mộ tài cao.
Xin đừng từ chối lẽ nào, cám ơn”.
Ci-mô-nit dẹp hờn vui nhận:
Mất của rồi sợ mất cả ân.
Tiệc kia đúng hẹn tới ăn,
Tạc thù niềm nở, chủ tân vui vầy
Đương chè chén bỗng nay sự lạ:
Một người nhà tất tả vào thưa;
“Cửa ngoài hai khách đứng chờ,
Nhắn mời lâp tức nhà thơ việc cần”.
Thi sĩ vội rời chân khỏi tiệc,
Đoàn khách ăn cứ việc ngồi xơi.
Thì ra hai vị sinh đôi.
Đến tìm thi sĩ ban lời cám ơn.
Và để thưởng lời văn gấm vóc,
Truyền bạn thơ tức tốc lẩn ngay.
Cơ trời tiết lộ cho hay:
Chỉ trong giây lát nơi đây sẽ nhào.
Lời thần bảo phút đâu thấy thật:
Một cột nhà biến mất bỗng dưng.
Mái trần không cột chống nâng,
Rơi vào giữa đám tưng bừng vui say.
Bao chai, đĩa phút giây vỡ hết.
Lũ trì hồ sống chết kể chi.
Chàng lực sĩ mới thảm thê:
Thiên thần muốn tỏ thiên uy chớ lờn:
Và muốn rửa sạch hờn cho bạn,
Văng giầm tin chàng nát hai chân.
Lại cho cả bọn khách ăn,
Phần nhiều què gẫy chung phần thiên tai.
Thần Phê Báo trổ tài bá cáo.
Đem chuyện này phi báo khắp nơi.
Thẩy đều tán tụng oai trời,
Nhà thơ thiên quyến ngươi người ước ao.
Tiền nhận bút đua nhau trả đắt,
Gấp mấy lần cũng nhảng kêu ca.
Phàm ai là kẻ con nhà
Muốn cho danh giá ông cha lẫy lừng,
Đem vất của đến dâng thi bá,
In thơ đề mới hả, mới sang.
Này đây truyên kể ý tường:
Đức thần chớ ngại tân dương hết lời.
Nhà văn phải lộc trời vinh hưởng;
Nghề văn: nghề cao thượng phải tôn;
Vương hầu có được ban ơn;
Bao dung văn sĩ, tâm hồn mới cao:
Văn phong, thần lĩnh xưa đâu.
Là anh em ruột, lại bầu bạn thân.