Càn hải môn lữ thứ

乾海門旅次

Nguyên chú: Cửa biển Càn, thời Trần kiêng huý đổi là cửa biển Cần. Vua Trần Anh Tông đi nam chinh đóng quân ở đây, đêm mộng thấy một người con gái nói: “Thiếp là Triệu nữ nương tử, bị sóng gió làm chết đuối, vâng mệnh Thượng Đế làm hải thần ở đây đã lâu, nay nghe tin bệ hạ nam chinh, xin nguyện giúp đỡ thánh công”. Hôm sau nhà vua hỏi các bô lão, thì quả là có chuyện như vậy. Sau đó quân nhà vua vượt biển được sóng yên gió lặng. Khi thắng lợi trở về, nhà vua bèn xuống chiếu lập đền thờ, sai quan tới tế lễ. Nay trong Tự điển được phong Thượng đẳng thần, ngày càng linh ứng.

Cần Hải (cửa biển Cần) tức Cửa Cờn, cửa sông Hoàng Mai, xã Phương Cần, thuộc huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An ngày nay.

[1] Tức vua Trần Anh Tông, vị vua thứ tư nhà Trần, con trai lớn của vua Trần Nhân Tông. Ông sinh năm 1267, mất năm 1320, làm vua 21 năm (1293-1314), thọ 54 tuổi. Ngài cũng là một ông vua giỏi, có công to trong cuộc kháng chiến chống giặc Mông Nguyên sang xâm lược nước ta và là nhà tu hành quan tâm nghiên cứu đạo Phật, đạt nhiều thành tựu.
[2] Đền Thánh Nữ, còn gọi là đền Cờn, đền Thánh mẫu, thờ Thái hậu họ Dương và nàng công chúa nhà Tống (vợ vua Tống Bính Đế). Khi nhà Tống bị quân Nguyên đánh thua, vua tôi hơn 800 người nhảy xuống biển tự tử. Xác mẹ con bà Thái hậu trôi dạt vào cửa Cờn, sắc mặt vẫn hồng hào như lúc sống, được dân chài bản xã thương xót, lo liệu chôn cất. Từ đó đền rất linh thiêng, thường phù hộ dân chài đi biển đánh cá. Đời vua Trần Anh Tông và Lê Thánh Tông, thần đã âm phù cho nhà vua chiến thắng giặc Chiêm, được nhà vua phong là “Đại Càn quốc gia Nam hải tứ vị Thánh nương”.