25/04/2024 11:39Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Cận đại
Đăng bởi hảo liễu vào 25/12/2014 21:47
Nguyên tác
斗米當年莫漫求，
何愁倦鳥賦歸休。
飲回玉液春難老，
修到藍橋路未週。
括眼朝陽鳴彩鳳，
寄懷流水浴沙鷗。
險逢知己催詩債，
一字蕭騷一字讎。
Phiên âm
Đẩu mễ[1] đương niên mạc mạn cầu,
Hà sầu quyện điểu phú quy hưu.
Ẩm hồi ngọc dịch[2] xuân nan lão,
Tu đáo Lam kiều[3] lộ vị chu.
Quát nhãn triêu dương minh thái phụng,
Ký hoài lưu thuỷ dục sa âu.
Hiểm phùng tri kỷ thôi thi trái,
Nhất tự tiêu tao[4] nhất tự thù.Dịch nghĩa
Nếu năm xưa chẳng ham cầu cạnh gì danh lợi
Thì việc gì lo lắng chim mỏi cánh về hưu
Uống được nước thánh nên xuân khó mà già được
Tu chỉ đến được cầu Lam nên đường sang còn chưa tới
Sáng sớm ngước mắt nhìn nghe chim phượng ca hót
Tình gửi đến loài âu vạc lội trên dòng nước chảy
Lại gặp phải tri kỷ đòi nợ thơ
Một chữ cũng lo sầu, một chữ cũng cân nhắcBản dịch của Nguyễn Hữu Vinh
Năm xưa danh lợi chẳng ham cầu
Nay ngại lo gì đến chuyện hưu
Nước thánh thấm nhuần xuân trẻ mãi
Cầu Lam trắc trở lối còn sâu
Mắt nhìn chim phượng ca hôm sớm
Hồn gửi đàn âu lội bến đầu
Còn nợ nần thơ bè bạn hỏi
Đắn đo mấy chữ mãi lo rầu
Lời tự: “Binh bộ ty viên ngoại lang” 兵部司員外郎 (Thơ làm trong thời kỳ làm quan chức ngoại lang ở bộ binh).
Nguyễn Mộng Si tức ông Hiệu Thuyết.
[1] Đấu gạo. Từ câu “Ngũ đẩu chiết yêu” 五斗折腰 (Vì năm đấu lúa mà còng lưng), chỉ lương bổng. Đời Tấn, Đào Tiềm tức Đào Uyên Minh từ chức, bỏ về không ra làm quan nói “Ngô bất năng vi ngũ đẩu mễ chiết yêu, quyền quyền sự hương lý tiểu nhân” 吾不能為五斗米折腰，拳拳事鄉里小人 Ta không vì năm đấu gạo mà phải cúi lòn, suốt ngày hầu hạ bọn tiểu nhân trong làng.
[2] Đây chỉ nước thánh thầy pháp đạo Lão luyện được, đạo Lão tin rằng uống vào thì được sống lâu.
[3] Cầu Lam, chỉ cảnh tiên. Bài từ Nam ca tử 南歌子 của Tô Thức 蘇軾 có câu “Lam Kiều hà xứ mịch Vân Anh” 藍橋何處覓雲英 (Chẳng biết cầu Lam ở nơi đâu để gặp được Vân Anh). Lấy tích trong truyện thần thoại Truyền kỳ 傳奇 của Bùi Hình 斐鉶 đời Đường, kể chuyện Bùi Hàng 斐航 gặp tiên nữ, đại ý rằng Bùi Hàng trên đường đi gặp một tiên nữ, cho biết đến trạm dịch cầu Lam gặp em gái của tiên nữ là nàng Vân Anh, xin chày và cối để làm thuốc. Sau kết hôn cùng nàng Vân Anh thành tiên.
[4] Buồn, cô đơn.