Hán Vũ

漢武

Bài này tuyển từ Tây Côn thù xướng tập quyển thượng, dùng đề tài Hán Vũ để chỉ trích việc Chân Tông phong thiện cầu tiên. Cuối năm Cảnh Đức, Chân Tông không có ý định cất quân thu phục U, Kế mà lại làm theo kiến nghị của Vương Khâm Nhược, cho là tiến hành Phong thiện là có thể “Giữ yên bốn biển, ra oai với Nhung, Địch”. Thế là các loại “sách trời”, “bùa điềm lành” xuất hiện không ngớt. Năm sau liền đổi niên hiệu là Đại Trung Tường Phù, cử hành lễ phong thiện rất long trọng. Có độ, bọn phương sĩ, đạo sĩ, nịnh thần được trọng dụng, chính sự ngày càng đổ nát. Nhân đó, nhà thơ mượn việc Hán Vũ Đế mê tín phương sĩ, cầu thuốc trường sinh để châm biếm kín đáo.

[1] Theo Sử ký, thiên Phong thiện thư, tương truyền ngoài Bột Hải có ba ngọn núi thần là Bồng Lai, Phương Trượng, Doanh Châu, trên đó có tiên và thuốc bất tử, chim thú đều màu trắng, cung khuyết làm bằng vàng bạc. Trông xa như mây, khi đến gần gió lại thổi đi, không thể nào đến gần được.
[2] Nước này dù lông vũ cũng chìm, không thể vượt qua bằng thuyền bè cho nên gọi là Nhược Thuỷ.
[3] Trong cung Cam Tuyền có cung điện làm bằng tre. Theo Hán thư, Lễ nhạc chí chép, Hán Vũ Đế thường sai 70 đồng nam nữ ca múa ở gò vườn trong cung Cam Tuyền, hễ đêm trông thấy sao đổi ngôi tức là có thiên thần giáng xuống, tự ông ở trong cung tre nhìn mà bái.
[4] Hán Vũ Đế từng dựng người tiên bằng đồng đứng trên đài thần minh, vươn tay đỡ mâm đồng để hứng cam lộ, đem hoà với bột ngọc uống để được sống lâu.
[5] Gọi chung là ngựa tốt. Theo Hán thư, Tây Vực truyện, Hán Vũ Đế thường sai sứ mang nghìn vàng và ngựa vàng đến Đại Uyển đổi lấy ngựa quý, không được bèn sai nhị sư tướng quân Lý Quảng Lợi trước sau đem hơn 10 vạn quân đánh bại Đại Uyển, lấy được 3000 con ngựa đem về. Trong thơ có chữ “lực thông” là chỉ ý này. Nhưng việc này không liên quan đến Tuỳ thư, Dạng Đế kỷ, chăn ngựa ở bãi Thanh Hải để cầu long chủng.
[6] Phương sĩ nhà Hán là Thiếu Ông người Tề. Với phương thuật, tên này lấy được lòng tin yêu của Hán Vũ Đế, được phong là Văn Thành tướng quân, sau làm bậy bị giết. Sau này Loan Đại là người đồng học của Thiếu Ông cũng đến dâng thuốc tiên, hỏi đến Thiếu Ông, Hán Vũ Đế sợ Loan Đại sợ hãi, không nói thật mà nói là y ăn gan ngựa bị chết.
[7] Theo Hán thư, Đông Phương Sóc truyện, Đông Phương Sóc từng dâng thư lên Hán Vũ Đế, tự khoe “mắt như đeo ngọc, răng tựa nạm châu báu” có thể làm đại thần của thiên tử. Vũ Đế liền sai ông này đãi chiếu công xa (công xa: cơ quan nhận thư gửi lên cho vua; đãi chiếu: chờ vua gọi) “bổng lộc ít, chưa được gặp mặt”. Lâu sau, Vũ Đế đòi vào hỏi, Đông Phương Sóc hy vọng không đối xử với ông như vai hề. Vua sai ông đi đòi gạo các người ở Trường An. Hai câu này hàm ý Chân Tông hậu đãi phương sĩ, mà bạc đãi với văn nhân.