19/04/2024 14:57Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Minh
Đăng bởi Vanachi vào 09/08/2008 00:39
Nguyên tác
瓊枝只合在瑤臺，
誰向江南處處栽。
雪滿山中高士臥，
月明林下美人來。
寒依疏影蕭蕭竹，
春掩殘香漠漠苔。
自去何郎無好詠，
東風愁絕幾回開。
Phiên âm
Quỳnh chi chỉ hợp tại Dao Đài,
Thuỳ hướng Giang Nam xứ xứ tài?
Tuyết mãn[1] sơn trung cao sĩ ngoạ,
Nguyệt minh[2] lâm hạ mỹ nhân[3] lai.
Hàn y sơ ảnh tiêu tiêu trúc,
Xuân yểm tàn hương mạc mạc đài.
Tự khứ Hà lang[4], vô hảo vịnh,
Đông phong sầu tịch kỷ hồi khai?Dịch nghĩa
Tư chất ngọc chỉ hợp ở dao đài
Không biết ai đem trồng khắp cả Giang Nam
Tuyết rơi đầy núi có cao sĩ đang nằm
Trăng sáng trong rừng có người đẹp đi đến
Trời lạnh hình gầy mảnh tựa vào trúc xào xạc
Xuân còn vương hương tàn trên lớp rêu dầy
Từ bấy đến nay chàng không có bài thơ nào hay cả
Buồn vắng gió đông nổi bao giờ thì nởBản dịch của Nguyễn Hiến Lê
Cây quỳnh đang ở chỗ tiên đài,
Trồng khắp Giang Nam bởi sức ai?
Cao sĩ nằm coi khi tuyết phủ,
Mỹ nhân đi ngắm lúc trăng soi.
Trúc nương bóng mát hiu hiu thổi,
Rêu phủ hương tàn lớp lớp rơi.
Một vắng chàng Hà đề vịnh kém,
Ngày xuân hoa nở mấy phen rồi?
[1] Viên An đời Đông Hán, tính người ngay thẳng, quan đến thái thú, khi trẻ gia cảnh nghèo khó, thường sống bằng xin ăn, gặp ngày tuyết nặng rét lắm, chàng vì thiếu ăn thiếu mặc nên nằm co trong nhà, đóng cửa không ra. Chợt có quan huyện đi phỏng tra qua đây, liền hỏi vì sao mà đóng cửa không ra? Trả lời: trời xuống tuyết nặng, mọi người đều khó khăn cả, lúc này không nên đến xin. Quan huyện thấy trọng về nhân phẩm, bèn tiến cử chàng làm hiếu liêm. Câu này tác giả mượn hình tượng của cao sĩ Viên An, để so với vẻ cao khiết của hoa mai, và gửi gắm cốt cách của mình.
[2] Tương truyền Triệu Sư Hùng đời Tuỳ khi rời đến La Phù, tối trời dừng xe ở cánh rừng thông, bỗng thấy một cô gái đẹp mặc áo mầu trắng, bèn mời cô cùng uống rượu. Người đẹp rượu ngon, Triệu Sư Hùng chìm trong giấc say. Tỉnh ra thấy mình nằm bên gốc một cây mai cổ thụ. Tác giả dùng điển này để ví vẻ đẹp tự nhiên của hoa mai.
[3] Hoa quỳnh (“quỳnh hoa” 瓊花, hay “đàm hoa” 曇花) còn có tên là “nguyệt hạ mỹ nhân” 月下美人. Hoa quỳnh nở vào đêm đẹp trời trăng sáng, khác hoa mai nở trong tuyết lạnh báo hiệu mùa xuân sắp đến.
[4] Tức Hà Tốn 何遜, thi nhân phong lưu nhà Lương thời Nam triều. Thơ Đỗ Phủ: “Đông các quan mai động thi hứng, Hoàn như Hà Tốn tại Dương châu” 東閣官梅動詩興，還如何遜在揚州 (Gác đông nhìn mai khởi hứng thơ, Giống như Hà Tốn tại Dương châu).