20/04/2024 13:20Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Tây Sơn
Đăng bởi Vanachi vào 12/08/2006 07:48
Nguyên tác
人龍化去現神龍，
峭石臨流眄漢中。
北向沉機驅雁陣，
東吞餘怒役盹風。
鼎分無力爭蒼昊，
廟祀何心倚碧空。
松柏依稀傾蓋日，
衡陽秋水照孤忠。
Phiên âm
Nhân long hoá khứ hiện thần long[1],
Tiễu thạch lâm lưu miện Hán Trung[2].
Bắc hướng trầm cơ khu nhạn trận,
Đông thôn di nộ dịch đồn phong[3].
Đỉnh phân[4] vô lực tranh thương hiệu[5],
Miếu tự hà tâm ỷ bích không.
Tùng bách[6] y hi khuynh cái nhật,
Hành dương thu thuỷ chiếu cô trung.Dịch nghĩa
“Rồng người” chết, hoá thành “rồng thần”,
Vách đá kề dòng, nhìn về Hán Trung.
Đánh Bắc Nguỵ, mưu sâu duổi trận nhạn,
Nuốt Đông Ngô, thừa giận nổi gió to.
Thế chân vạc, tranh với trời xanh không đủ sức,
Ngôi miếu thờ, lòng nào muốn dựa tầng không!
Tùng bách vẫn như xưa, ngày ngày nghiêng lọng,
Nước thu Hành Dương vẫn soi dạ cô trung!Bản dịch của Nguyễn Sĩ Lâm
Người rồng đã thác, hiện thần rồng,
Núi đứng kề sông, ngóng Hán Trung.
Nhạn sắp trận kia dong đất bắc,
Heo phun gió nọ cuốn miền đông.
Trời chia chân vạc khôn tranh sức,
Đền ngất tầng mây há tưởng lòng.
Xe đỗ bóng tùng trông phảng phất,
Hành dương nước giãi tấm cô trung.
Miếu thờ Khổng Minh Gia Cát Lượng ở Hồi Nhạn Phong, bên tả ngạn sông Tương, thuộc phủ Hành Dương, tỉnh Hồ Nam.
[1] Khổng Minh từng ở ẩn trên núi Ngoạ Long, đất Nam Dương, nên người đời gọi ông là “rồng nằm”.
[2] Quận Hán Trung, ở vùng huyện Nam Trinh, tỉnh Thiểm Tây, thuộc đất nhà Thục. Gia Cát Lượng từng dùng nơi đây làm bàn đạp tấn công Bắc Nguỵ và khống chế Đông Ngô. Sau khi Lượng mất, mộ cũng đặt ở Hán Trung.
[3] Ý nói việc Khổng Minh đánh Đông Ngô. Nhạn trận và đồn phong là hai từ trong Bát trận đồ, ở đây chỉ việc bày trận thế và cầu gió để đánh bại quân Tào Tháo tạo thành thế chia ba chân vạc.
[4] Thế chân vạc. Từ khi Khổng Minh gặp Lưu Bị ở lều cỏ, đã vạch cho Lưu Bị biết hình thế thiên hạ phải chia ra thế ba chân vạc. Sau đó Khổng Minh giúp Lưu Bị lấy được Ba Thục và Hán Trung, lập nước Thục Hán, hình thành thế chân vạc: Nguy (Tào Tháo), Thục (Lưu Bị), Ngô (Tôn Quyền).
[5] Tranh với trời xanh. Theo Tam quốc chí, Khổng Minh biết khí số nhà Hán đã hết, nhưng cảm cái ân tri ngộ của Lưu Bị, nên cưỡng với số mệnh của trời, cố giúp Lưu Bị khôi phục nhà Hán. Đến cuối đời, trong một trận quyết chiến, Khổng Minh đã lừa được cha con Tư Mã Ý vào Hồ Lô Cốc để dùng hoả công tiêu diệt, nửa chừng trời đổ mưa, kế của Khổng Minh thất bại, ông than rằng: “Mưu sự tại nhân, thành sự tại thiên, bất khả cưỡng dĩ” (Mưu sự ở người, thành sự ở trời, không thể cưỡng lại).
[6] Tương truyền miếu thờ Lưu Bị ở Thành Đô, Tứ Xuyên có cây bách lớn do chính tay Khổng Minh trồng.