Trồng đào

Làm ở Côn Lôn năm Đinh Mùi (1907).

Côn Lôn (Côn Đảo) là một quần đảo nhỏ ở ngoài khơi đông nam Nam Bộ, cách đất liền chừng 100km, hòn lớn nhất dài 15km, rộng 9km, có cây cối um tùm, đất đai tương đối màu mỡ. Sau khi lấy Nam Bộ, thực dân Pháp dùng Côn Đảo làm nơi giam những tù trộm cướp, có án nặng, về sau mới giam những tù chính trị. Công việc sinh hoạt trong trại giam như trồng trọt, chăn nuôi, thợ nề, thợ mộc đều do tù nhân đảm đương.

[1] Tây Hồ thi tập chép "kiết quả".
[2] Khi mới ra Côn Đảo, Phan Châu Trinh được hưởng cách đối đãi riêng: tuy bị tạm giam trong phòng khám, nhưng ông không bận đồ tù, không ăn cơm tù, không làm công việc của tù nhân. Được chừng một tuần, tham biện cho ra ở ngoài làng tự do sinh sống, chỉ mỗi chủ nhật đến nhà giấy trương ngục trình diện một lần. Phan Châu Trinh ra làng ở với dân, sinh sống như mọi người. Về sau ông làm mọi nghề như làm đồi mồi, chuốt các món trang sức như trâm, lược, thuốc lá,... để bán cho lái buôn người tàu. Công việc đập đá hay trồng đào có lẽ do thấy các bạn tù chính trị làm, ông mới nhân đó làm thơ ngâm vịnh.