25/04/2024 15:06Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Phú; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Bắc Tống, Liêu
Đăng bởi tôn tiền tử vào 19/07/2020 13:38
Nguyên tác
蘇子夜坐，有鼠方嚙。拊床而止之，既止復作。使童子燭之，有橐中空。嘐嘐聱聱，聲在橐中。曰：『噫！此鼠之見閉而不得去者也。』發而視之，寂無所有，舉燭而索，中有死鼠。童子驚曰：『是方嚙也，而遽死也？向為何聲，豈其鬼耶？』覆而出之，墮地乃走，雖有敏者，莫措其手。
蘇子嘆曰：『異哉，是鼠之黠也！閉於橐中，橐堅而不可穴也。故不嚙而嚙，以聲緻人；不死而死，以形求脫也。吾聞有生，莫智於人。擾龍伐蛟，登龜狩麟，役萬物而君之，卒見使於一鼠，墮此蟲之計中，驚脫兔於處女，烏在其為智也？』
坐而假寐，私念其故。若有告余者，曰：『汝為多學而識之，望道而未見也，不一於汝而二於物，故一鼠之嚙而為之變也。人能碎千金之璧而不能無失聲於破釜，能搏猛虎不能無變色於蜂蠆，此不一之患也。言出於汝而忘之耶！』余俛而笑，仰而覺。使童子執筆，記余之作。
Phiên âm
Tô tử dạ toạ, hữu thử phương ngão. Phụ sàng nhi chỉ chi, ký chỉ phục tác. Sử đồng tử chúc chi, hữu thác trung không. Hao hao ngao ngao, thanh tại thác trung. Viết: “Y! Thử thử chi kiến bế nhi bất đắc khứ giả dã.” Phát nhi thị chi, tịch vô sở hữu, cử chúc nhi tác, trung hữu tử thử. Đồng tử kinh viết: “Thị phương ngão dã, nhi cự tử dã? Hướng vi hà thanh, khởi kỳ quỷ da?” Phúc nhi xuất chi, đoạ địa nãi tẩu, tuy hữu mẫn giả, mạc thố kỳ thủ.
Tô tử thán viết: “Dị tai, thị thử chi hiệt dã! Bế ư thác trung, thác kiên nhi bất khả huyệt dã. Cố bất ngão nhi ngão, dĩ thanh trí nhân; bất tử nhi tử, dĩ hình cầu thoát dã. Ngô văn hữu sinh, mạc trí ư nhân. Nhiễu long phạt giao, đăng quy thú lân, dịch vạn vật nhi quân chi, tốt kiến sử ư nhất thử, đoạ thử trùng chi kế trung, kinh thoát thố ư xứ nữ, ô tại kỳ vi trí dã?”
Toạ nhi giả mị, tư niệm kỳ cố. Nhược hữu cáo dư giả, viết: “Nhữ vi đa học nhi thức chi, vọng đạo nhi vị kiến dã, bất nhất ư nhữ nhi nhị ư vật, cố nhất thử chi ngão nhi vi chi biến dã. Nhân năng toái thiên kim chi bích nhi bất năng vô thất thanh ư phá phủ, năng bác mãnh hổ bất năng vô biến sắc ư phong sái, thử bất nhất chi hoạn dã. Ngôn xuất ư nhữ nhi vong chi da!” Dư miễn nhi tiếu, ngưỡng nhi giác. Sử đồng tử chấp bút, ký dư chi tác.Bản dịch của Trần Duy Vôn
Đêm khuya Tô tử đương ngồi,
Chuột đâu đang gặm, gặm rồi lại thôi.
Sai con đánh đuốc ra soi,
Hòm suông nghe có tiếng chòi mòi trong.
Rằng: “Ôi! chuột hiếm đường thông,
Cho nên khôn thoát được vòng mà ra.”
Mở hòm vừa mới trông qua,
Ắng không nào có gần xa vật gì.
Đuốc liền soi lại soi đi,
Thấy con chuột chết nằm ỳ trơ trơ.
Trẻ con vừa hãi vừa ngờ,
Rằng: “Vừa còn tiếng, sao giờ đã im?
Tiếng xưa hay quỷ dập dìm?”
Đổ ra chạy thoáng, ai tìm được chăng!
Chàng Tô than thở nói rằng:
“Gớm thay chuột ấy hung hăng quá chừng!
Trong hòm lâu đã chịu bưng,
Lăm le đục thủng nhưng chừng gỗ dai,
Lẽ ra không phải gặm hoài,
Nhưng mà gặm để cho người biết ngay.
Lẽ ra không phải chết vầy,
Nhưng mà chết để tìm ngày thoát thân.
Ta nghe người rất là thần,
Ôm rồng, vuốt hổ, săn lân, cưỡi rùa.
Trên nghìn muôn vật làm vua,
Bây giờ sao lại chịu thua chuột này.
Xem như mưu nó nghĩ vầy,
Các cô kinh thỏ sao tầy được khôn?”
Ngồi mà nghĩ lại nguồn cơn,
Có người đâu lại rỉ ron ta rằng:
“Người tuy học rộng không chừng,
Nhưng mà ngõ đạo chưa từng tới nơi.
Mình không một vật thì hai,
Nên vì con chuột mà sai tính thường.
Người hay ném ngọc nghìn vàng,
Mà sao chõ vở lại càng thêm kinh.
Lại hay bắt hổ một mình,
Mà sao ong kiến giật mình là sao?
Ấy vì lưỡng lự khôn rào,
Những lời ngươi nói thế nào ngươi quên.”
Ta liền cúi mặt cười liền,
Tỉnh ra mới bảo con biên rạch ròi.