24/04/2024 15:26Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Trung Quốc; Thời kỳ: Trung Đường
Đăng bởi Vanachi vào 24/03/2006 17:27
Nguyên tác
茂陵劉郎秋風客，
夜聞馬嘶曉無跡。
畫欄桂樹懸秋香，
三十六宮土花碧。
魏官牽車指千里，
東關酸風射眸子。
空將漢月出宮門，
憶君清淚如鉛水。
衰蘭送客咸陽道，
天若有情天亦老。
攜盤獨出月荒涼，
渭城已遠波聲小。
Phiên âm
Mậu Lăng Lưu lang thu phong khách,
Dạ văn mã tê hiểu vô tích.
Hoạ lan quế thụ huyền thu hương,
Tam thập lục cung thổ hoa bích.
Nguỵ quan khiên xa chỉ thiên lý,
Đông quan toan phong xạ mâu tử.
Không tương Hán nguyệt xuất cung môn,
Ức quân thanh lệ như duyên thuỷ.
Suy lan tống khách Hàm Dương đạo,
Thiên nhược hữu tình thiên diệc lão.
Huề bàn độc xuất nguyệt hoang lương,
Vị thành dĩ viễn ba thanh tiểu.Dịch nghĩa
Khách trong gió thu là Hán Vũ Đế nơi Mậu Lăng
Đêm đêm nghe tiếng ngựa hí quanh nấm mộ, sáng ra không thấy còn dấu vết nào nữa.
Hương mủa thu còn phảng phất nơi lan can có nhiều hình vẽ và trên cây quế
Ba mươi sáu cung đất đều phủ rêu xanh
Nguỵ quan kéo xe, đưa tay chỉ ngoài ngàn dặm
Nơi cửa đông, ngọn gió đắng cay ngậm ngùi chia tay cùng ánh mắt
Khi sắp cùng vần trăng cung Hán khi rởi khỏi cửa cung
Tượng đồng nhớ vua, giọt lệ trong nhỏ xuống ướt đền như nước chảy
Trên đường Hàm Dương khóm lan gầy tiễn khách
Nếu trời có tình thì ắt cũng phải già đi (vì thương xót cuộc chia ly)
Tượng đồng ôm mâm vàng đi lẻ loi một mình dưới ánh trăng hoang lương
Vị thành đã xa rồi, tiếng sóng vỗ nghe nhỏ dầnBản dịch của Huỳnh Ngọc Chiến
Khách gió thu Mậu Lăng Lưu Vũ đế
Đêm ngựa về, sáng sớm đã mù tăm
Hương thu thoảng hoạ lan cùng cành quế
Ba sáu cung nền đất phủ rêu xanh
Xe kéo đi đường xa ngoài ngàn dặm
Gió cửa đông cùng ánh mắt chia phôi
Buồn theo ánh trăng suông rời cung Hán
Lệ ướt đầm thương nhớ lắm người ơi
Đường Hàm Dương cánh lan gầy tiễn khách
Trời có tình trời hẳn cũng già thôi
Trăng hoang vắng ôm mâm vàng cô lẻ
Rời Vị thành, nghe sóng vỗ xa khơi.
Nguyên chú: Tháng tám, năm Thanh Long nguyên niên đời Nguỵ Minh Đế, vua hạ chiếu sai các quan trong cung dùng xe về phía tây, đem tượng tiên nhân cầm mâm vàng hứng sương của Hán Vũ Đế, về đặt trước cung điện, các cung quan làm gãy mâm, khi xe chuẩn bị kéo đi, tượng tiên nhân bỗng nhiên ngậm ngùi nhỏ lệ. Cháu trong hoàng tộc nhà Đường là Lý Trường Cát bèn làm bài thơ về pho tượng tiên nhân bằng đồng rời cung Hán.
Hán Vũ Đế là vị vua hùng tài đại lược, có công trùng hưng Hán thất, đưa Trung Quốc đến buổi hoàng kim. Thuở sinh tiền, do ngạo khí kiêu hùng của bậc đế vương, muốn mình sánh ngang cùng trời đất nên Hán Vũ Đế cho dựng một tượng tiên nhân bằng đồng, hai tay bưng một mâm vàng hứng sương khuya từ mặt trăng rơi xuống để luyện thuốc trường sinh bất lão. Khi Vũ đế qua đời, người ta vẫn hằng đêm nghe tiếng ngựa hý ở nấm mộ của ông ở Mậu Lăng, sáng ra không còn dấu vết. Đến năm Thanh Long thứ nhất (233), Nguỵ Minh Đế Tào Toàn (người kế nghiệp Tào Phi) hạ chiếu cho người kéo tượng đồng về đặt trước cung điện mình. Khi quân kéo tượng đi bỗng nhiên pho tượng ngậm ngùi nhỏ lệ. Lý Hạ cảm thán làm bài này.
Sách Liệu hoa châu nhàn lục 蓼花洲閒錄 chép rằng câu “Thiên nhược hữu tình thiên diệc lão” trong bài này được coi là thần cú, không ai đối được. Tới đời Tống, Thạch Diên Niên 石延年 (994-1041, tự Mạn Khanh 曼卿) mới đối bằng câu “Nguyệt như vô hận nguyệt thường viên” 月如無恨月常圓 (Trăng nếu không có tình người thì chắc hẳn lúc nào cũng luôn sáng).