25/04/2024 12:11Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn bát cú; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi Vanachi vào 13/07/2005 00:46
Nguyên tác
鑿通嶺道定炎墟，
蓋世功名在史書。
向老大年矜钁鑠，
除衣食外盡贏餘。
大灘風浪留前烈，
古廟松杉隔故閭。
日暮城西荊棘下，
霪潭遺悔更何如。
Phiên âm
Tạc thông Lĩnh đạo định Viêm[1] khư,
Cái thế công danh tại sử thư.
Hướng lão đại niên căng quắc thước[2],
Trừ y thực ngoại tẫn doanh dư[3].
Đại Than[4] phong lãng lưu tiền liệt,
Cổ miếu tùng sam cách cố lư.
Nhật mộ thành Tây[5] kinh cức hạ,
Dâm Đàm[6] di hối cánh hà như.Dịch nghĩa
Đục xuyên qua đường Ngũ Lĩnh, bình định cõi Nam
Công danh trùm đời ghi trên sử sách
Già lớn tuổi rồi còn khoe quắc thước
Ngoài cơm áo ra, mọi thứ là thừa
Sóng gió Đại Than còn để dấu công oanh liệt thời trước
Cây tùng, cây sam ở ngôi miếu cổ xa cách quê nhà
Chiều tà dưới đám gai góc phía tây thành
Nỗi hận ở Dâm Đàm, sau cùng ra làm sao?Bản dịch của Nguyễn Thạch Giang
Mở đường Ngũ Lĩnh đánh Viêm bang,
Công trạng ghi trong cuốn sách vàng.
Già lão khoe khoang còn có sức,
Áo cơm no đủ há cầu sang!
Ghềnh cao sóng dữ nêu oanh liệt,
Miếu cũ thông xưa cách cố hương.
Chiều dưới chân thành gai góc nọ,
Dâm Đàm hối cũ nhớ hay chăng?
[4] Một ghềnh lớn của sông Minh Giang hay Tả Giang. Truyền thuyết cho rằng Mã Viện đem quân sang nước ta đã phá thác, ghềnh để dễ đi thuyền. Cho nên những chỗ có ghềnh, thác trên các sông miền Nam Trung quốc đều có miếu thờ Mã Viện.
[1] Nóng. Viêm bang chỉ những xứ nóng phía Nam Trung Hoa.
[2] Mã Viện ngoài 60 tuổi còn xin vua đi đánh giặc. Vua Hán không cho, Viện mặc áo giáp nhảy lên ngựa. Vua cười khen: “Ông này quắc thước lắm!” (Quắc thước tại thị ông!).
[3] Thiếu Dư, em họ của Mã Viện, nói: “Kẻ sĩ chỉ cần lo cơm áo cho đủ, ở quê hương trông nom mồ mả rung vườn. Cần gì vất vả đi kiếm công danh mà khổ thân”.
[5] Mộ Mã Viện chôn ở Tây Thành.
[6] Một tên gọi khác của Lãng Bạc, là Hồ Tây ngày nay. Mã Viện thống suất toàn quân tiến theo ven biển, ngược sông Bạch Đằng tới sông Lục Đầu rồi vào đất Giao Chỉ, đi thẳng tới Lãng Bạc. Quân Hán tiến đến Long Biên, Tây Vu và Lãng Bạc ở phía đông Cổ Loa. Hai Bà Trưng từ Mê Linh qua Cổ Loa xuống Lãng Bạc đón đánh quân Hán. Tại đây, hai bên đã giao chiến dữ dội. Quân Hán không hợp thuỷ thổ phương Nam, nhiều người bị chết, trong đó có Bình Lục hầu Hàn Vũ. Trời nóng bức, hơi độc từ hồ bốc lên, diều hâu bay không được. Viện hối hận đã không nghe lời em mình.