Thanh Khâu tử ca

青丘子歌

Đây là một bài theo thể thơ cổ, làm năm Chí Chính thứ 18, khi ông 23 tuổi, từ thành Trường Châu (nay là Tô Châu, Giang Tô) di cư đến Thanh Khâu, bên Ngô Tùng giang (nay thuộc huyện Ngô Đông, Giang Tô), lấy hiệu là Thanh Khâu tử, ở rảnh, suốt ngày ngâm thơ, có người cười cợt là chìm đắm vào thơ, nên nhà thơ làm bài thơ này.

[1] Lâu đài trên tiên cảnh.
[2] Mượn của Đào Uyên Minh từ quan về ẩn cư, ví như mình không muốn ra làm quan.
[3] Uốn lưỡi, ý là đi du thuyết. Khi Hán Cao Tổ Lưu Bang tranh thiên hạ với Hạng Vũ, mưu thần là Ly Tự Kỳ đến du thuyết nước Tề, khuyên Tề vương Điền Quảng về hàng Hán, Tề vương đồng ý, không tốn một tên lính, hạ được hơn 70 thành.
[4] Dùng dây buộc làm đai lưng. Trong Liệt tử tả một người là Vinh Khải Kỳ, khoác áo da hươu rộng, thắt lưng bằng giây cỏ, vừa đi vừa ngâm, một loại hình tượng cuồng phóng.
[5] Nho sinh cổ hủ đất Lỗ. Triều đình Hán thành lập, Thúc Tôn Thông phụ trách chế định lễ nghi, trưng tập hơn 30 nho sinh đất Lỗ (nay là phía tây nam Sơn Đông), trong đó có hai người không bằng lòng đi, Thúc Tôn Thông cười cợt họ là những nho sinh không thức thời.
[6] Lục Thông người nước Sở thời Xuân Thu tự Tiệp Dư, giả điên không ra làm quan, mọi người gọi là Sở cuồng, từng cười cợt Khổng Tử cứ nóng lòng trên sĩ đồ (ra làm quan nhằm thực hiện lý tưởng).
[7] Nhan Hồi học trò Khổng Tử. Theo Luận ngữ, Nhan Hồi thường nghèo đến nỗi không có một thứ gì. Ở đây tác giả mượn để tỏ ra mình không lo lắng vì nghèo khó.
[8] Tên đất cổ, nay là nam Lam Y, Sơn Tây. Y Đốn người nước Lỗ thời Xuân Thu kinh doanh chăn nuôi và làm muối ở đây, trong 10 năm trở thành đại phú. Nhà thơ mượn để tỏ ra mình không màng giàu có.
[9] Dải mũ đẹp, ngày xưa quan to thường dùng.
[10] Chỉ chiến tranh liên miên cuối Nguyên.
[11] Ô chỉ mặt trời, thần thoại cổ tương truyền trong có con quạ ba chân, nên dùng để chỉ thay thái dương. Thố chỉ mặt trăng, thần thoại xưa tương truyền trong mặt trăng có con thỏ giã thuốc, nên dùng để chỉ thay mặt trăng.
[12] Liệt tử: Kỷ Xương học bắn tên với Phi Vệ, sau ba năm thì kỹ thuật cao siêu, treo một con rận bằng sợi lông trâu ở cửa sổ, dùng tên bắn, mũi tên xuyên giữa con rận còn lông trâu không đứt. Ở đây mượn để chỉ thơ ca của tác giả đã đạt đến độ nhuần nhuyễn.
[13] Tên khác của sao Đê trong nhị thập bát tú.
[14] Trong trăng, hình dung sự thần bí của thơ.
[15] Tấn thư: Đại thần Ôn Kiều đến Ngưu Chử ky (tức Thái Thạch ky, nay ở huyện Đương Đồ, An Huy, bên bờ Trường Giang), nước sông rất sâu, truyền thuyết bên dưới có nhiều quái vật. Ôn Kiều bèn đốt sừng tê giác để soi, phát hiện ngay nơi đáy nước có nhiều thuỷ yêu kỳ hình quái trạng. Ở đây, nhà thơ dùng để hình dung tính chất lạ lùng của thơ ca mình.
[16] Tên nhạc khúc vào thời Ngu Thuấn đời thượng cổ.
[17] Nước thời cổ dùng khi cúng tế, không cho thêm gia vị. Đây dùng để chỉ độ thuần chính của thơ.
[18] Vương Đôn, đại tướng quân đời Tấn, mỗi sau khi uống rượu, dùng cây thiết như ý gõ vào ống nhổ làm nhịp phách ngâm mấy câu thơ của Tào Tháo “Lão ký phục lịch, Chí tại thiên lý” (Ngựa ký già quay về tàu, Chí nơi nghìn dặm). Câu này nhà thơ mượn để mô tả cảnh huống tự mình ngâm thơ mình làm ra.
[19] Bác vật chí: Nhà buôn Lữ Khanh Quân thổi sáo giỏi, vào một đêm trăng sáng đậu thuyền bên Quân sơn Động Đình hồ, uống rượu thổi sáo, bỗng một ông già rẽ thuyền đến, lấy từ tay áo ra ba cái ống sáo, rồi thổi lên ba tiếng, sóng gió trên hồ dậy ngay, các loại thuỷ tộc nhảy lao xao, thổi lên năm tiếng, chim muông trên núi Quân sơn sợ hãi kêu lên, mặt trăng tối sầm. Bọn Lữ Khanh Quân đều sợ. Ông già không thổi sáo nữa, vui uống mấy chén, rẽ thuyền đi, thấp thoáng khuất trong sóng gió. Nhà thơ dùng điển này dể hình dung thơ ca của mình có uy lực lớn lao.
[20] Đô thành của thiên đế trong thần thoại.