24/04/2024 16:24Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Ngũ ngôn cổ phong; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi hongha83 vào 23/03/2020 10:08
Nguyên tác
非母臣何恃，
無臣母曷生。
母衰臣意戀，
臣去母魂驚。
記得臣遭釁，
全憑母撫嬰。
慈鳥方欲報，
洗馬忽催行。
祚薄艱兒息，
門衰鮮第兄。
倘承明主詔，
誰事小人羹。
拜詔神偏愴，
臨文淚欲傾。
聖朝隆孝治，
垂聽仰王明。
Phiên âm
Phi mẫu thần hà thị,
Vô thần mẫu hạt sinh.
Mẫu suy thần ý luyến,
Thần khứ mẫu hồn kinh.
Ký đắc thần tao hấn,
Toàn bằng mẫu phủ anh.
Từ điểu[1] phương dục báo,
Tiển mã[2] hốt thôi hành.
Tộ bạc gian nhi tức,
Môn suy tiển đệ huynh.
Thảng thừa minh chủ chiếu,
Thuỳ sự tiểu nhân canh.
Bái chiếu thần thiên sảng,
Lâm văn lệ dục khuynh.
Thánh triều long hiếu trị,
Thuỳ thính ngưỡng vương minh.Dịch nghĩa
Không bà, thần nhờ cậy ai
Không có thần, bà làm sao sống được
Bà suy, ý thần luôn vấn vít
Thần đi, bà lo sợ
Còn nhớ hồi thần gặp rủi ro
Toàn dựa nhờ bà vỗ về cưng chiều
Chim lành vừa mới muốn đền đáp
Chợt thần được thăng chức quan Tiển mã giục phải lên đường
Phúc nhà mỏng nên khó khăn đường con cái
Gia cảnh suy nên hiếm anh em
Nếu vâng chiếu của chúa sáng
Ai thờ việc cơm canh hộ tiểu nhân đây
Bái tạ chiếu mà tinh thần rầu rĩ
Viết lời biểu mà nước mắt muốn trào
Thánh triều muốn nâng cao nền cai trị bằng chữ hiếu
Xin rủ lòng nghe điều thần ngửa kể rõ cho vuaBản dịch của Thái Trọng Lai
Không bà, thần cậy ai?
Vắng bà, thần khó sống!
Bà suy, thần lúng túng
Thần vắng, bà hoảng lo
Nhớ lúc gặp gay go
Nhờ bà khéo chăm sóc
Chim lành toan báo đáp
Giục quan Tiển mã đi
Dâu rể chưa có gì
Anh em cũng thưa thớt
Nếu vâng chiếu giúp nước
Ai phục dịch cơm canh?
Ai lo lắng chẳng lành?
Biểu dâng, lòng rớm lệ
Thánh triều chuộng hiếu đễ
Xin rủ lượng xét soi
Lý Mật người đất Vũ Dương, đời Tấn (Trung Quốc), cha mất sớm, mẹ lấy chồng khác, ông sống với bà nội. Sau khi được đề cử chức Tú tài (theo lệ nhà Tấn) rồi bổ chức Lang trung, triều đình thăng chức Tiển mã, ông dâng Trần tình biểu (bài biểu bày tỏ lòng mình) xin ở nhà nuôi bà. Bài biểu này được nhiều sách văn tuyển chọn làm “mẫu” cho giọng văn chân tình, thống thiết. Ở đây do hạn chế của thơ ngũ ngôn, Cao Bá Quát đã lược bớt chữ “Tổ” trong “Tổ mẫu”.
[1] Chim lành. Chuyển từ “từ ô” (quạ lành) giống chim biết mớm mồi cho mẹ khi mẹ mất khả năng tìm mồi.
[2] Chức quan hầu cận thái tử có từ đời Tấn, nguyên thời trước có tên là Tiền mã, Tiên mã (chạy trước ngựa của thái tử).