Ô ô ca

烏烏歌

Bài này tuyển từ Tuyết Cơ tùng cảo quyển 1, bản Tứ khố toàn thư. Tác giả làm vào năm Bảo Hựu thứ nhất sau khi đỗ trạng nguyên, nhằm khơi dậy chí căm thù giặc.

[1] Người thời Chiến Quốc, là bạn thân của Trang Tử, học rộng có tài đức, song không được dùng, ra về với hành trang năm xe sách, uổng cả một đời tài học.
[2] Tác phẩm của Khuất Nguyên.
[3] Tác phẩm của Chu Đôn Di đời Bắc Tống. Ông lợi dụng đồ tu luyện của đạo sĩ, đổi thành đồ thức sinh thành ra muôn vật của trời đất (thái cực đồ), lại thêm vào lời thuyết mình thành (thái cực đồ thuyết). Chủ yếu là “từ vô cực ra thái cực”, có sinh ra từ không có. Sau này Chu Hy nâng cao thêm để thành cơ sở lý học của Trình Chu.
[4] Tức Đương Nghiêu và Ngu Thuấn, hai vị vua thánh lý tưởng của nhà nho.
[5] Bài phú do Tư Mã Tương Như làm, được đời ca ngợi.
[6] Con ngựa của Lưu Bị cưỡi, giống ngựa chạy nhanh tính mạnh, giữa trán có đốm trắng, một lần vượt nhảy dài ba trượng, nhờ đó mà Lưu Bị thoát hiểm ở Đàn Khê.
[7] Ba Quận và Du Châu, nay là phía đông vùng Tứ Xuyên.
[8] Chỉ lầu chứa sách kiêm trường học của gia đình Tôn Biện ở My Châu.
[9] Do Đỗ Phủ dựng bên khe khi nhà thơ rời nhà đến Thành Đô.
[10] Viên quan nhỏ hộ tống công chúa khi bị gả sang Hung Nô đầu nhà Hán. Hắn ở lại Hung Nô không về “đem việc nhà Hán cáo với Hung Nô” (Hán thư). Ở đây lấy Trung Hành để chỉ bề tôi nhà Tống hàng Mông Cổ.
[11] Vương Nguyên là tướng của Quỳ Ngao nhà Hán, khoe miệng với Ngao: “Nguyên xin lấy một viên đất vì đại vương bịt Hàm Cốc quan về phía đông. Đây là dịp muôn đời có một vậy” (Hậu Hán thư - Quỳ Ngao truyện).
[12] Ba mũi tên. Tiết Nhân Quý đời Đường khoẻ, đánh giỏi, ngày chính tây từng bắn ba mũi tên, giết ba người, giặc đều sợ hãi. Trong quân hát rằng “Tướng quân tam tiễn định Thiên Sơn, Tráng sĩ trường ca nhập Hán quan” (Tân Đường thư - Tiết Nhân Quý truyện).
[13] Nhan hồi và Mạnh Nha (Mạnh Tử).
[14] Chu Đôn Di hiệu Liêm Khê, và Trình Di hiệu là Y Xuyên. Còn gọi tắt là Chu Trình.
[15] Dây bằng tơ để đeo ấn.
[16] Một loại tên tốt.
[17] Một loại quả có gai, thời cổ dùng sắt đúc thành quả tật lê, rải trên mặt đất để ngăn quân giặc.
[18] Tên gươm báu thời cổ.
[19] Tên gươm báu thời cổ.
[20] Hán Vũ Đế đi tế giao làm cờ Thái Ất, trên vẽ các hình mặt trời, mặt trăng và rồng.
[21] Bài Tống ngoại sinh Trịnh Quán tòng quân của Lý Bạch viết: “Trảm Hồ huyết biến Hoàng Hà thuỷ, Hiêu thủ đương huyền Bạch thước kỳ” (Chém Hồ máu nhuốm đỏ Hoàng Hà, Đầu giặc bêu treo cờ Bạch Thước).
[22] Đông Lai thời Xuân Thu, vùng dân tộc ít người, nay là phần phía đông của Sơn Đông. Vua Lỗ và vua Tề họp, vua Tề xắp xếp người Đông Lai cướp bắt vua Lỗ. Người đi theo vua Lỗ là Khổng Tử thuyết phục được vua Tề thét lui người Đông Lai, giải phóng cho vua Lỗ (Tả truyện - Định công nhập liên).