26/04/2024 11:53Thi Viện - Kho tàng thi ca Việt Nam và thế giới
Thể thơ: Thất ngôn cổ phong; Nước: Việt Nam; Thời kỳ: Nguyễn
Đăng bởi tôn tiền tử vào 27/01/2020 22:37
Nguyên tác
夏中往至獺山南，
苔屋三間日影含。
一老入門陳小禮，
數兒坐外指遙談。
泊船識得曾婆廟，
黎末初來建草庵。
盜捉丟人從海浪，
民悲始祀展丹忱。
又聞世祖逃知事，
回使封神勵敬欽。
故主若靈揮手遣，
沉波洗去有貪心。
Phiên âm
Hạ trung vãng chí Thát Sơn nam,
Đài ốc tam gian nhật ảnh hàm.
Nhất lão nhập môn trần tiểu lễ,
Sổ nhi toạ ngoại chỉ dao đàm.
Bạc thuyền thức đắc Tăng bà miếu,
Lê mạt sơ lai kiến thảo am.
Đạo tróc đâu nhân tòng hải lãng,
Dân bi thuỷ tự triển đan thầm.
Hựu văn Thế Tổ đào tri sự,
Hồi sử phong thần lệ kính khâm.
Cố chủ nhược linh huy thủ khiển,
Trầm ba tẩy khứ hữu tham tâm.Dịch nghĩa
Đang mùa hè tới phía nam Thát Sơn,
Thấy vành mặt trời đang ngậm ngôi nhà ba gian rêu xanh phủ kín.
Một người già vào trong bày lễ nhỏ,
Vài đứa trẻ ngồi ngoài nói chuyện chỉ trỏ ra phía xa.
Cắm thuyền lên bờ biết đây là miếu thờ bà Tăng,
Cuối thời Lê bà tới đây dựng nhà ở.
Sau bị bọn cướp bắt quẳng xuống biển,
Nhân dân thương nhớ thờ tự để tỏ lòng thành.
Lại nghe khi Thế Tổ trốn qua đây biết chuyện,
Lúc về sai xứ phong thần, để khuyến khích lòng người kính mến.
Nếu cố chủ thiêng liêng thì vẫy tay,
Làm chìm dưới biển những kẻ có lòng tham.Bản dịch của Dương Văn Vượng
Mùa hè đi tới Thát Sơn,
Mặt trời đang ngậm ba gian rêu chùm
Thấy già bày lễ trên đàn
Trẻ con vài đứa ngồi dồn dưới sân
Cắm thuyền lên hỏi nguồn cơn
Bà Tăng, Lê mạt ở trên đảo này
Cướp vào bắt giữa ban ngày
Quảng bà xuống biển dân nay phụng thờ
Lại nghe Thế Tổ qua bờ
Khi đi hay việc, lúc về ban phong
Thiêng liêng cố chủ biết không
Vẫy tay nhận đắm những phường tham lam
Bài thơ này chép trong sách Nam hải hành ngâm của Nguyễn Trung Ngôn, quan Đốc học Quảng Trị thờ Thành Thái, quê ở thôn Đông Xá, xã Nguyệt Áng, tổng Kim Thạch, huyện Lôi Dương, phủ Thiệu Thiên, tỉnh Thanh Hoá.
Thát Sơn là một hòn đảo ở phía tây nam Việt Nam, tục gọi là hòn Rái. Khi vua Gia Long chạy qua Xiêm có qua đảo này. Đảo này còn có tên chữ là Lại Sơn, ngờ là phiên nhầm, vì vốn có tên là hòn Rái, gọi tên chữ là Thát. Chữ Thát giống như chữ Lại nên đọc lầm ra Lại, vì Lại thì sẽ mất nghĩa gốc Nôm. Có người lại nói vua Gia Long lạy thần núi này nên hòn Rái còn có tên là Lạy Sơn rồi đọc chệch thành Lại Sơn.
Câu đối của Phan Huy Vịnh, Tả thị lang bộ Lại, năm 1852: “Phú hữu hà vi khởi bất minh tri nhân diệc thú; Quý năng hồi lự dục tuyên nghĩa sự sắc phong thần” (Giàu để làm chi, há chẳng rõ rằng người vốn thú; Sang thì nghĩ lại, nêu cao việc nghĩa sắc phong thần).