Thệ thuỷ nhật dạ lưu, Du tử hành vị quy. Kinh niên bất tương kiến, Hà dĩ ủy tương ti (tư). Mộng trung phân minh kiến, Tầm ngã giang chi mi. Nhan sắc thị trù tích, Y sức đa sâm si. Thuỷ ngôn khổ bệnh hoạn, Kế ngôn cữu biệt ly. Đới khấp bất chung ngữ, Phảng phất như cách duy. Bình sinh bất thức lộ, Mộng hồn hoàn thị phi ? Điệp sơn đa hổ trĩ, Lam thuỷ đa giao ly. Đạo lộ hiểm thả ác, Nhược chất tương hà y ? Mộng lai cô đăng thanh, Mộng khứ hàn phong xuy. Mỹ nhân bất tương kiến, Như tình loạn như ty. Không ốc lậu tà nguyệt, Chiếu ngã đan thường y.
Dịch nghĩa
Nước chảy suốt ngày đêm, Người đi xa không về. Bao nhiêu năm không gặp, Biết lấy gì yên ủi mỗi nhớ mong? Nay trong mộng thấy rõ ràng, Đến tìm ta ở bến sông này! Vẻ mặt thì như xưa, Nhưng quần áo xốc xếch. Thoạt tiên, kể nỗi khổ đau, Rồi than thở nỗi lâu ngày xa cách. Sụt sùi không nói ra lời, Nhìn phảng phất như cách nhau một bức màn. Bình sinh vốn không biết đường vào đây, Mộng hồn chẳng rõ thực hay hư? Núi Tam Điệp nhiều hổ báo, Sông Lam Giang lắm thuồng luồng. Đường bộ hay đường thuỷ đều hiểm trở, Thân yếu đuối nhờ cậy ai? Mộng đến, ngọn đèn cô đơn rọi sáng, Mộng tàn, gió thổi lạnh lùng. Người đẹp không thấy nữa, Lòng ta như tơ vò. Nhà trống, ánh trăng xế lọt vào, Chiếu xuống tấm áo đơn của ta.
記夢 Ký mộng
Ghi lại giấc mộng
逝水日夜流， Thệ thuỷ nhật dạ lưu, Nước chảy suốt ngày đêm,
遊子行未歸。 Du tử hành vị quy. Người đi xa không về.
經年不相見， Kinh niên bất tương kiến, Bao nhiêu năm không gặp,
何以慰相思。 Hà dĩ ủy tương ti (tư). Biết lấy gì yên ủi mỗi nhớ mong?
夢中分明見， Mộng trung phân minh kiến, Nay trong mộng thấy rõ ràng,
尋我江之湄。 Tầm ngã giang chi mi. Đến tìm ta ở bến sông này!
美人不相見， Mỹ nhân bất tương kiến, Người đẹp không thấy nữa,
柔情亂如絲。 Như tình loạn như ty. Lòng ta như tơ vò.
空屋漏斜月， Không ốc lậu tà nguyệt, Nhà trống, ánh trăng xế lọt vào,
照我單裳衣。 Chiếu ngã đan thường y. Chiếu xuống tấm áo đơn của ta.
Người vợ trước của Nguyễn Du là em của Đoàn Nguyễn Tuấn, đã mất ở Quỳnh Hải, Thái Bình. Lúc này Nguyễn Du ở Hà Tĩnh chiêm bao thấy vợ. Ông nghĩ lúc sống bà chưa biết đường làm sao tìm được ông trong giấc chiêm bao.
Tham khảo: Thơ chữ Hán Nguyễn Du, Trần Văn Nhĩ, NXB Văn Nghệ, 2007
Dòng nước ngày đêm chảy, Người đi biệt vân mòng. Bao năm không gặp mặt, Lấy gì khuây nhớ nhung Trong mộng rõ ràng thấy, Tìm ta trên bến sông Mặt màt vẫn như trước, Áo quần hơi lòng thòng. Trước nói chuyện đau ốm, Sau nói nỗi chờ mong. Nghẹn ngào không kể xiết, Phảng phất như cách mùng. Bình sinh không thuộc lối, Hồn mộng biết đúng không? Núi Điệp nhiều hổ báo, Sông Lam nhiều thuồng luồng, Đường sá hiểm lại dữ, Thân yếu cậy ai cùng? Mộng đến đèn leo lét, Mộng tỉnh, gió lạnh lùng. Người đẹp không thấy nữa. Vò rối mối tơ lòng Trăng tà lọt nhà trống, Soi áo ta mỏng không.
Dòng nước ngày đêm chảy, Người chơi xa mải mê. Bao năm rồi không gặp, Biết cùng ai dãi dề. Trong mộng chợt thấy rõ, Tìm ta bờ sông kia. Nhan sắc không suy suyễn, Trang sức chẳng chỉnh tề. Trước kêu khổ bệnh tật, Sau than sầu biệt ly. Nghẹn lời ôm mặt khóc, Phảng phất như gần kề. Lúc sống chưa từng đến, Nay sao biết đường về? Tam Điệp lắm hùm sói, Lam Giang nhiều giao ly. Thân liễu bồ ngàn dặm, Biết lấy gì chở che? Leo lét đèn, hồn đến, Buốt lạnh gió, hồn đi. Người đẹp không thấy nữa, Dạ xót thương não nề. Trăng tà lọt nhà trống, Chiếu lạnh manh áo the.
Đây là một trong những bài thơ chữ Hán hay nhất của Tố Như tử, có những câu rất khó dịch như câu "Mỹ nhân bất tương kiến" mà buộc phải dịch là "Người đẹp không thấy nữa" thì đã mất một nửa ý câu thơ. Đề nghị các bạn tập trung trao đổi bản dịch về bài thơ này. Xin chân thành cảm ơn!
Nước ngày đêm chảy mãi Du tử chưa về đâu Bao năm rồi không gặp Lấy gì an ủy nhau Rõ ràng thấy trong mộng Tìm ta nơi bến sâu Nhan sắc vẫn như trước Áo quần lếch thếch sao Trước nói khổ vì bệnh Sau nói xa nhau lâu Nghẹn ngào câu không trọn Phảng phất cách màn sau Bình sinh đường không rõ Hồn thực giả hay đâu Núi non nhiều hổ báo Sông thuồng luồng biết bao Đường đi hiểm và dữ Thân yếu dựa vào đâu Mộng đến, đèn leo lét Mộng tàn, gió lạnh ào Người đẹp không thấy nữa Tình bối rối tơ nhàu Nhà trống trăng tà chiếu Manh áo đơn đêm thâu. Theo Lê Thước và Trương Chính, bài này nói về người vợ trước của Nguyễn Du, đã mất.
Nước trôi trôi mãi đêm ngày Người đi sao chẳng về đây hỡi người Bao năm biền biệt xa sôi Biết chi an ủi cho vơi tấm lòng Trong mơ thấp thoáng dáng hình Tìm ta nơi chốn bến sông thuở nào Vẻ xưa cũng chẳng khác bao Áo quần lướt thướt trông sao thật buồn Kể rằng đau ốm luôn luôn Thở than bao tháng năm trường cách xa Nghẹn ngào không nói hết ra Chập chờn phảng phất cách qua bức màng Bình minh đường sá không thông Thật hư chẳng biết mộng hồn về đây Điệp sơn hổ báo núp đầy Sông Lam rồng rắn bủa vây khắp dòng Đường đi hiểm trở khó khăn Tấm thân yếu đuối biết rằng cậy ai Mộng về tỏ bóng đèn soi Mộng tan cơn gió bồi hồi bước qua Đâu rồi người đẹp cách xa Lòng ai quặn thắt như là vò tơ Lạnh lùng nhà trống bơ vơ Áo đơn mỏng mảnh lờ mờ bóng trăng.
Dòng nước ngày đêm chảy, Người biệt chốn cố hương. Bao năm không gặp mặt, Làm sao hết nhớ thương? Trong mộng rành rành thấy, Tìm ta nơi bến sông, Dung nhau vẫn như trước, Y trang buồn biếng chăm. Trước kể nỗi đau ốm, Rồi than những ngày xa, Nghẹn ngào không nói hết, Dường cách bức màn sa. Bình sinh không thuộc lối, Mộng hồn biết thật chăng? Núi Điệp đầy hổ báo, Sông Lam lắm thuồng luồng. Đường đi thật hiểm trở, Phận gái nhờ ai không? Mộng đến đèn côi sáng. Mộng tan gió lạnh lùng. Giai nhân nào thấy nữa, Lòng ta rối tơ vương. Nhà trống vầng trăng xế, Soi manh áo cô đơn.
Nước chảy suốt ngày đêm, Người xa không về thăm. Bao nhiêu năm không gặp, Lấy gì khuây nhớ mong? Nay thấy rõ trong mộng, Đến tìm ta bến sông Vẻ mặt như xưa trông, Quần áo lại xốc xếch. Trước kể nỗi khổ đau, Rồi than xa cách lâu. Sụt sùi nhìn không nói, Như bức màn cách nhau. Bình sinh đường không biết, Mộng hồn rõ thực hư? Tam Điệp nhiều hổ báo, Lam Giang lắm thuồng luồng. Hiểm trở bộ, thuỷ phương Thân yếu cậy ai nương? Mộng đến, đèn rọi sáng, Mộng tàn, gió lạnh lùng. Người đẹp không thấy nữa, Lòng ta thật mông lung. Nhà trống, trăng xế lọt vào, Áo đơn mỏng mảnh ta nào sá chi.
