Chưng dân 1 烝民 1 • Dân chúng 1

Chương này thuộc phú.

Chu Tuyên Vương sai Phàn Hầu Trọng Sơn Phủ xây thành ở đất Tề, nên Doãn Cát Phủ làm bài thơ này để đưa cho Phàn Hầu.

Nói trời sinh dân chúng, có vật thể ấy, thì phải có phép tắc ấy. Vì từ hằng trăm mảnh xương, chín khiếu (2 nhĩ, 2 mục, 2 tị, 1 khẩu, 1 đại tiện, 1 tiểu tiện), năm tạng (tâm, can, tì, phế, thận) cho đến vua tôi, cha con, chồng vợ, anh em, bạn bè, không có cái gì là không phải vật thể, mà không thứ gì là không có phép tắc như sự sáng tỏ của mắt thấy, sự rõ ràng của tai nghe, sự cung kính của dáng mạo, sự xuôi thuận của lời nói, vua tôi có nghĩa, cha con có tình thân, là đấy. Cho nên dân chúng đã giữ được tính nết thường lành, thì về tính tình không ai lại không ưa cái đức hạnh đẹp đẽ ấy. Huống chi trời trông nom nhà Chu, đã đem cái đức tỏ rạng xuống cảm hoá. Cho nên đã bảo hộ giúp đỡ nhà Chu mà sinh ra kẻ bề tôi hiền tài là Trọng Sơn Phủ, thì sở dĩ đã un đúc được cái khí tinh anh để cho cái đức hạnh đẹp đẽ ấy được hoàn toàn, lại không chỉ như kẻ phàm dân mà thôi.

Xưa Khổng Tử đọc Kinh thi đến bài này liền khen rằng: “Người làm bài thơ này chắc đã hiểu đạo lắm ư!” Cho nên hễ có vật thể thì tất nhiên có phép tắc. Người dân đã giữ được cái tính thường lành cho nên ưa chuộng cái đức hạnh đẹp đẽ ấy.

Và Mạnh Tử cũng đã dẫn bài thơ này để chứng thực cái thuyết tính vốn lành (Mạnh Tử, Vạn chương chương cú hạ). Cái ý chỉ ấy sâu xa, độc giả hãy để tâm suy xét.

[Thông tin 1 nguồn tham khảo đã được ẩn]